TBB Dergisi 107. Sayı

TBB Dergisi 2013 (107)

Nazile İrem YEŞİLYURT

139

idare arasında dolaylı bir ilişki vardır. Yasama, idare üzerindeki de-

netimini aynı zamanda siyasal bir organ olan hükümeti denetlemek

suretiyle gerçekleştirir. Söz konusu denetim yöntemi, şüphesiz idare-

nin faaliyetleri üzerinde de sonuçlar doğurmaktadır. Ancak, deneti-

min idare üzerindeki etkisi, hükümet aracılığıyla, yani dolaylı şekilde

gerçekleşmektedir. Oysa Yasa’nın amacı, TBMM’nin Kamu Denetçiliği

Kurumu aracılığıyla idarenin yürüttüğü faaliyetleri denetlemesidir

Kurum’un Anayasa içinde düzenleniş şekli de işlevsel ölçütün saptan-

masına yardımcı olabilir. İdarenin işleyişiyle ilgili şikâyetleri incele-

mekle görevli Kurum, Anayasanın 74. maddesinde, tek bir başlık al-

tında, dilekçe hakkı ve bilgi edinme hakkı ile birlikte düzenlenmiştir.

TBMM’nin kendisine “bağlı” olarak kurulan bir Kurum aracılığıyla

idareyi denetlemesi, doğrudan işletilen yeni bir denetim yöntemini

ifade etmektedir. Bu açıdan, parlamenter sistemin klasik denetim an-

layışını dönüştürmektedir. Yasama işlevinden ziyade idare işlevinde

sonuç doğurmaktadır. İşlevsel anlamda idarenin denetimi ise, idari

yargının görev alanına girmektedir.

Kamu Denetçiliği Kurumu tüzelkişiliğe sahip olmakla birlikte, ge-

rek gerçekleştirdiği denetimin etkinliği, gerekse Kurum üyelerinin ta-

rafsızlığı gibi amaçlar gözetilerek organik açıdan TBMM’ye bağlı kılın-

mıştır. Yine aynı gerekçelerle, seçime ilişkin usul ve yetkiler, herhangi

bir idari birimin personelinin idarenin kendisi tarafından belirlenme-

sinden farklılaştırılmıştır. Denetçileri seçme yetkisi TBMM Dilekçe

Komisyonu ile İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu üyelerinden olu-

şan Karma Komisyon’a, başdenetçiyi seçme yetkisi ise TBMM Genel

Kurulu’na verilmiştir. Bu anlamda, TBMM Genel Kurulu’nun seçim

yetkisi Karma Komisyon’un seçim yetkisi ile aynı niteliğe sahiptir. Ka-

rar almaya yetkili merciin adı önem arz etmemektedir. Başka örnekle

açıklamak gerekirse, Anayasanın 104. maddesinde, Cumhurbaşkanlı-

kurulan fonlar, kamu tüzel kişiliğini haiz kuruluşlar, kamu iktisadi teşebbüsleri,

sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamuya ait kuruluşlar ile bunlara bağlı ortaklıklar

ve müesseseleri, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, kamu hizmeti yürüten

özel hukuk tüzel kişileri”

olarak tanımlanmıştır. (3. madde, (e) bendi)

Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun 5. maddesinin 1. fıkrasında, Kurum’un

görev alanı

“idarenin işleyişi ile ilgili şikâyet üzerine, idarenin her türlü eylem ve

işlemleri ile tutum ve davranışlarını; insan haklarına dayalı adalet anlayışı içinde,

hukuka ve hakkaniyete uygunluk yönlerinden incelemek, araştırmak ve idareye önerilerde

bulunmak”

olarak belirlenmiştir.