148 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Banu ŞİT KÖŞGEROĞLU
147
devletler arasında ekonomik entegrasyon eğilimi ve yabancı yatırımın
ticaretin bir alternatifi değil, tamamlayıcısı olduğu anlayışı hâkim an-
layış haline gelmiştir
12
.
Bütün bu gelişmeler sonucunda sermaye ihraç eden ülkelerle ser-
maye ithal eden ülkeler arasındaki klâsik ayırımın önemini yitirdiği;
zira (Singapur) gibi bazı gelişmekte olan ülkelerin, kimi gelişmiş ülke-
lerden daha fazla sermaye ihraç eder hale geldiği; ABD gibi bazı geliş-
miş ülkelerin ise, sermaye ithalat oranlarının ciddî ölçüde arttığı tespit
edilmiştir
13
. Ticaret ve yatırıma ilişkin bu anlaşmalar, gelişmiş ülkeler
arasında, gelişmekte olan ülkeler arasında veya her iki grup arasında
akdedilebilmektedir
14
.
Bugün çeşitli devletler arasında akdedilen ikili yatırım anlaşmala-
rının sayısı 3000’e yaklaşmıştır
15
. İkili yatırım anlaşmalarının yukarıda
özetlenen seyri göstermektedir ki, başlangıçta kamulaştırma gibi poli-
tik risklere karşı koruma aracı olarak görülen bu anlaşmalar bakımın-
dan, bugün yatırım akışının serbestleşmesi ve ülkeler arası ticarî iliş-
kilerin geliştirilmesi amaçları da etkili olmaktadır. Bu süreçte yatırıma
ilişkin düzenleme içeren ticaret anlaşmalarının sayısı da artmıştır.
1990’lı yıllarda görülen çarpıcı artışa kadar ikili yatırım anlaşmala-
rı ve yatırıma ilişkin düzenleme içeren ticaret anlaşmaları uyuşmazlık
çözümü bakımından bir rol oynamamış; ilk defa 1990’larda uyuşmaz-
lıkların bu anlaşmalara dayanılarak çözülmesi gündeme gelmiş
16
ve
Enerji Şartı Anlaşması da dikkat çekmektedir. Bkz.
ASEAN Agreement for the Pro-
motion and Protection of Investments
, 1987, ILM, 1988, Vol. 27, s. 612; 1 Şubat 1995’te
imzaya açılan
European Energy Charter Treaty
, ILM, 1995, Vol. 34, s. 360.
12
Vandevelde,
Brief History,
s. 181;
UNCTAD International Investment Agreements,
s.
13.
13
Vandevelde,
Brief History,
s. 182.
14
Vandevelde,
Brief History,
s. 182. Anlaşmaların taraf kompozisyonunun değişimi
hakkında ülkeler temelinde bilgi için bkz.
UNCTAD Bilateral Investment Treaties
1959-1999
, s. 2 vd.
15
2011 yılı sonu itibariyle 2833 adet ikili yatırım anlaşması akdedilmiştir. Bkz.
UNC-
TADWorld Investment Report 2012
, s. 18, çevrimiçi:
http://www.unctad-docs.org/files/UNCTAD-WIR2012-Overview-en.pdf (27.9.2012).
16
Yabancı yatırımcı ile devlet arasında ikili yatırım anlaşmasına dayanan bir uyuş-
mazlığın ICSID
(International Centre for Settlement of Investment Disputes between
States and Nationals of Other States)
tahkimine götürülmesi ilk defa 1987 yılında söz
konusu olmuş; 1998 yılına kadar sadece ikili yatırım anlaşmalarına dayanan 14
dava açılmıştır. Bkz.
UNCTAD Investor-State Disputes Arising from Investment Trea-
ties: A Review
,
(UNCTAD Investor-State Disputes ), UNCTAD Series on International