TBB Dergisi 107. Sayı

TBB Dergisi 2013 (107)

Banu ŞİT KÖŞGEROĞLU

151

Kendi düzenleyici yetkilerini muhafaza etme ihtiyacı duyan söz

konusu ülkeler, bir yandan model anlaşma metinlerini gözden geçi-

rirken, diğer yandan yeni anlaşmaları da bu doğrultuda akdetmeye

başlamıştır

. Örneğin, çevresel ve iş yaşamına ilişkin gerekler doğrul-

tusunda, kamulaştırma ve âdil ve eşit muamele esası ile ilgili geniş kap-

samlı maddî yükümlülüklere yönelik olarak sınırlamalar getirilmekte

ve yatırımcı ile ev sahibi devletin hak ve yükümlülükleri ekonomik

ve kamusal amaçlar dikkate alınarak dengelenmeye çalışılmaktadır

ABD’nin bu çerçevede 2004 yılında gözden geçirdiği ve değinilen

açılardan daha önceki model anlaşma metinlerinden önemli ölçüde

farklılaşan

model anlaşma metni, 2012 yılında tekrar gözden geçiril-

çekmesiyle de belirginleşmiştir. Bkz.

UNCTAD World Investment Report 2003,

145-151;

UNCTAD World Investment Report 2010,

s. 81-90; van Harten, G.: Invest-

ment Treaty Arbitration and Public Law, Oxford 2007, s. 67 vd.; Jacob, M.:

Inter-

national Investment Agreements and Human Rights,

2010, Institute for Development

and Peace, çevrimiçi:

http://www.humanrightsbusiness.org/fi-les/internatio-

nal_investment_agreements_and_human_rights.pdf (3.10.2012); Sornarajah, M.:

The International Law on Foreign Investment, 3. Ed., Cambridge 2010, s. 231 vd.

Vandevelde,

Model,

s. 309; Osterwalder, N. B./Johnson, L.:

Belgium’s Model Bilate-

ral Investment Treaty: A Review

(Belgium),

2010, s. 1-2, çevrimiçi:

http://www.iisd

org/pdf/2011/belgiums_mo-del_bit.pdf (3.10.2012);

UNCTAD World Investment

Report 2010,

s. 82;

Novel Features in Recent OECD Bilateral Investment Treaties,

s. 3,

Tablo 6.1.

Osterwalder/Johnson,

Belgium,

s. 2;

UNCTAD World Investment Report 2010,

82. Ayrıca bkz. Gordon, K./Pohl, J.:

Environmental Concerns in International In-

vestment Agreements: A Survey

, OECD Working Papers on International Invest-

ment, No. 2011/1, OECD Investment Division, çevrimiçi:

http://www.oecd.org/

daf/internationalinvestment/internationalinvestmentagreements/48083618.

pdf (20.10.2012); Spears, s. 1037 vd. Bu dengenin sağlanmasında aşağıda dipnot-

larda ve metin içinde belirtildiği üzere çeşitli türde somut hükümler getirilmesi

yoluna gidilmektedir. Ancak bunun yanında, yatırım anlaşmalarının amacının

ifade edildiği Başlangıç

(Preamble)

kısımlarında, anlaşmaların amacının salt ve

ne pahasına olursa olsun “yatırımların korunması” olarak tespit edilmesinden

de vazgeçildiği ve yatırımların korunması amacının, kamu sağlığı, güvenliği,

çevre ve iş yaşamına ilişkin haklar dikkate alınarak gerçekleştirilmesi gereğine

yer verildiği görülmektedir. Bkz.

US Model Bilateral Investment Treaty

(2004), çev-

rimiçi:

http://www.state.gov/documents/organization/117-601.pdf

(15.1.2013).

Yatırım anlaşmalarına dayanan tahkimde hakemlerce bazı anlaşma hükümlerinin

yorumlanmasında Başlangıç kısmında ifade edilen anlaşmanın amacının dikkate

alınmakta olması, amacın bu şekilde ifade edilmesinin önemini ortaya koymakta-

dır. Bkz. Spears, s. 1064 vd.

2004’te yapılan değişikliği tetikleyen unsur, ev sahibi devlet olarak ABD aleyhine

açılan davaların sayısının artması olmuştur. Bu gözden geçirme süreci, model an-

laşmanın çeşitli mülahazaların dikkate alınması suretiyle değiştirilmesi ile sonuç-

lanmıştır. Bazı değişiklikler, 1992 yılında akdedilen ve model anlaşmadan farklı

düzenlemeler içeren NAFTA ile uyumu sağlamaya yönelik olmuştur. ABD’nin