78 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Umut YENİOCAK
77
Nitekim Türkiye’de de hem tüketici hukuku alanında tüketiciler
lehine hem de ticaret hukukunda küçük ve orta ölçekli işletmeler lehi-
ne sözleşmelere müdahale edilmesini sağlayacak mevzuat gelişmeleri,
geç de olsa yaşanmaya başlamıştır. Bu gelişmelerden sonuncusu, yeni
Borçlar Kanunu’na genel işlem koşullarına ilişkin hükümlerin girmesi
olmuştur. Bu hususta yeni Ticaret Kanunu’nda da önemli yenilikler
vardır.
Genel işlem koşullarına ilişkin Borçlar Kanunu’nda yer alan 6
maddelik düzenleme, yeni Borçlar Kanunu’nun getirdiği en önemli
yeniliklerden biridir.
Yeni Borçlar Kanunu öncesinde de, 818 sayılı Borçlar Kanunu’nda
açık bir düzenleme yer almamasına rağmen Yargıtay’ın, genel işlem
koşulları içeren sözleşmelere hâkimin müdahale edebileceğini kabul
ettiği kararlarına rastlanılmaktaydı. Ancak, bu kararlar, kamu düzeni,
ahlâka aykırılık, kişiliğin korunması, sosyal adalet gibi farklı hukuki
dayanaklarla verilmişti
2
.
Yine, Borçlar Kanunu’ndan önce de mevzuatımızda, oldukça sı-
nırlı sayıda ve dar kapsamda da olsa, genel işlem koşullarına ilişkin
bazı hükümler yer almaktaydı
3
. Ancak, yeni Borçlar Kanunu’nda yer
verilen bu hükümlerle genel işlem koşulları, her tür sözleşme ilişkisin-
de uygulama alanı bulacak, genel ve kapsamlı bir düzenleme olarak
hukukumuza girmiş oldu.
2
“Kural olarak ekonomik bakımdan zayıf, güçsüz kişilerin karşı tarafça önceden
hazırlanan genel işlem şartına katılma yolu ile girdikleri sözleşme ilişkilerinde
edimler arasında dengesizlik bulunduğu takdirde; sözleşmenin aynen ifası borç-
lunun ekonomik varlığını önemli ölçüde etkilemekte ise, hakim özel hukuk dü-
zeninin çerçeve hükümleri yoluyla sözleşmeye müdahale edebilir. Nitekim Ana-
yasa, Borçlar Hukuku yönünden de temel üst normdur ve Anayasa ile öngörülen
ekonomik bakımdan güçsüz olanların korunması lüzumu, özel hukuk ilişkilerin-
de de gözetilmen, hakim MK’nın 1. maddesinin kendisine tanıdığı kanun koyucu
gibi hareket etme yetkisine dayanarak; özellikle hakların kullanılmasında ve borç-
ların yerine getirilmesinde objektif iyiniyet kurallarına uyulmasını emreden MK
2/1; ekonomik varlığın yitirilmesinin kişilik hakları ile ilgisi itibariyle, kişiliğin
korunmasını düzenleyen MK’nın 24 ve BK’nın 19/2 gibi genel kurallara daya-
narak sözleşmeye müdahale etmelidir.”, Yargıtay 3. HD, 07.04.2008, 5324/5974;
aynı yönde Yargıtay 3. HD, 02.06.1998, 4263/6098; Yargıtay HGK, 04.12.1996,
3–717/850; Yargıtay 13. HD, 18.03.1996, 1734/2495, Kazancı
3
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m. 6; 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu m.
766, m. 1266; Banka ve Kredi Kartları Kanunu m. 24; Sermaye Piyasası Kurulunun
Aracılık Faaliyetleri ve Aracı Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği m. 47/3, gibi.