84 / 505
TBB Dergisi 2013 (107)
Umut YENİOCAK
83
c- Açıkça Bilgi Verme
BK m. 21’de, yapılan bilgilendirmenin açık olması aranmaktadır.
Bu sebeple, genel işlem koşullarını kullanan (Kanun’un deyimiyle dü-
zenleyen) tarafın, karşı tarafa genel işlem koşulları hakkında örtülü
olarak bilgi verildiğini ya da karşı tarafın bir şekilde bilgi sahibi oldu-
ğunu ileri sürerek yürürlük denetiminden kurtulma imkânı yoktur
14
.
Ancak, bazı hallerde müzakere etme, karşı tarafı bilgilendirme ça-
bası sonuca etkili olmayabilir. Çünkü etkili olarak koşulları değiştirme
imkânının verilebilmesi için karşı tarafın, bu koşulların anlam ve içe-
riğini algılayabilecek bilgi ve tecrübeye sahip olması gerekir. Burada,
müzakere olgusunun fiilen gerçekleşmiş olmasının ötesinde, sonuca
yönelmiş bir şart söz konudur. Genel işlem koşullarına maruz kalan
taraf, kendisiyle müzakere edilse de, bu koşulların anlam ve önemini,
sonuçlarını algılayacak düzeyde bilgi ve tecrübe sahibi değilse, fiilen
müzakere olgusunun gerçekleşmiş olması, tek başına, kanunun aradı-
ğı şartın yerine getirilmiş olması anlamına gelmeyecektir
15
. Bu anlam-
da, örneğin, müzakere sırasında genel işlem koşullarına maruz kalan
kişinin bir avukattan ve/veya sözleşme konusu işin niteliğine göre bir
uzmandan yardım almasının sağlanması, somut ihtilafın şartlarına
göre, Kanun’un aradığı şartın gerçekleşmesi bakımından sonuca etkili
olabilir.
Uygulamada genel işlem koşulları içeren sözleşmelerin kurulması
genellikle, bu koşullara maruz kalan tarafın sözleşme metnini okuma-
dan, sözleşme koşullarını genel olarak kabul ettiği (global kabul
16
) an-
lamında, sözleşmeyi imzalaması yoluyla gerçekleşmektedir. Bu sebep-
le, yukarıda izah edilen ve uygulaması ve ispatı çok zor olan müzakere
yoluyla genel işlem şartlarını denetim dışı bırakmak aslında istisnai
bir ihtimaldir.
tarafsız olarak uygulanması ilkesine aykırıdır. Bu nedenle Tasarının gerekçesinden
çıkarılmalıdır.”, Türkiye Bankalar Birliği, (Çevrimiçi),
http://www.tbb.org.tr/tr/duzenlemeler/tbb-gorusleri/77,06.04.2013
14
5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu’nun m. 24/1’in ikinci
cümlesinde de, müşteriye ‘
ayrıntılı bilgi
’ verilmesi zorunluluk olarak düzenlenmiş
ancak, bilgi verilmemesi hâline ilişkin bir yaptırıma açıkça yer verilmemiştir.
15
Bu tür hükümlerin ‘şeffaflık (saydamlık)’ ilkesine aykırılık sebebiyle sözleşme
içeriğine dâhil olamayacağı yönünde bkz. Kocayusufpaşaoğlu, s. 234
16
Kocayusufpaşaoğlu, s. 236 vd.; Atamer, Genel İşlem Şartları, s. 102