TBB Dergisi 107. Sayı

Borçlar Kanunu Hükümlerine Göre Genel İşlem Koşullarının Yargısal Denetimi

koşulunun yazılmamış sayılmasının, bazı durumlarda, sözleşmenin

geri kalanı bakımından yaratacağı etki dikkate alınmadan hazırlandığı

gerekçesiyle eleştirilmiştir

Gerçekten, bazı durumlarda, sözleşmenin yazılmamış sayılan hü-

kümlerinden geri kalanı bir sözleşmenin var olabilmesi için gerekli asli

unsurları içermeyebilir. Ancak, bu ihtimalde ortada bir sözleşme iliş-

kisinin varlığını iddia etmek kural olarak mümkün olmaz. BK m. 22

hükmü bu sonuncu tespiti ortadan kaldıracak bir etki yaratamaz. Bir

başka ifadeyle, BK m. 22 hükmü, somut olayda, yazılmamış sayılan

hükümler kapsam dışı bırakıldığında, kalan hükümler o sözleşmenin

asgari içeriğini oluşturamıyorsa, ortada bir sözleşme kalmadığı sonu-

cuna varmamıza engel değildir.

3- Yorum Denetimi

Genel işlem koşullarının yorumlanması bakımından, güven kura-

mı dikkate alınmak gerekir. Her somut ihtilafın kendine özgü şartları

genel işlem koşullarının yorumunda göz önünde bulundurulacaktır

Genel işlem koşullarının, belirsiz bir şekilde kaleme alınmış olma-

sı hâlinde, bu hükmün, genel işlem koşulunu düzenleyen aleyhine,

karşı taraf lehine yorumlanacağı, Kanunda açıkça düzenlenmiştir (BK

m. 23)

. Bu hükümde yer verilen yorum kuralına, diğer yorum araçları

kullanıldığı hâlde, hükmün anlamı bakımından açık bir sonuca varıla-

madığı hâllerde başvurulabilecektir

Yorum denetimi bakımından bahsedilmesi gereken diğer ihtimal

ise, tarafların genel işlem koşuluna alternatif bireysel bir anlaşma yap-

mış olmaları halinde bireysel anlaşmaya öncelik verilmesi gereğidir

Reisoğlu, s. 72–73, Yazar, bu hükmün ancak ‘dürüstlük kuralı’ ve ‘hakkın kötüye

kullanılması yasağı’ dikkate alınarak uygulanması hâlinde bir denge sağlanabile-

ceğini savunmuştur.

İsviçre ve Türk hukuk sistemlerinde genel işlem koşullarının yorumunda objektif yo-

rum yerine olayın hâl ve şartları göz önünde tutulurken, Alman hukukunda ise objek-

tif yorum metodunun hâkim olduğu yönünde bkz. Kocayusufpaşaoğlu, s. 238-239

“Madde sözleşme serbestisine ve eşitlik ilkesine aykırıdır. Subjektif yorumlara yol

açabileceğinden, sözleşmeyi düzenleyenlerin haksız şekilde mağduriyetine neden

olabilecektir. Bu nedenle yorumla ilgili genel kurallarla yetinilmesi ve maddenin

Tasarı’dan çıkarılması yerinde olacaktır.”, Türkiye Bankalar Birliği, (Çevrimiçi),

, 06.04.2013

Kocayusufpaşaoğlu, s. 239

Atamer, Sempozyum, s. 38 vd.