TBB Dergisi 107. Sayı

TBB Dergisi 2013 (107)

Umut YENİOCAK

İkinci fıkrada geçen, “sözleşmenin niteliği” ve “işin özelliği” kav-

ramları, her sözleşmenin türü, konusu ve amacı bakımından ayrı ayrı

tespit edilecek ve bunlara aykırı (şaşırtıcı) hükümler yazılmamış sayı-

lacaktır. Dolayısıyla, her somut olayda hâkim bu tespiti yaparak, söz-

leşmenin hangi hükümlerden oluştuğunu belirleyecektir.

Bu hükmün, özellikle, sözleşmede yer alan

şaşırtıcı

nitelikteki hü-

kümler bakımından yürürlük denetimi yapma olanağı sağladığı, mad-

de gerekçesinde de açıkça ifade edilmiştir.

Şaşırtıcı şart

, denetim konusu genel işlem koşulunun yer aldığı

sözleşme hükümleri dikkate alındığında, sözleşmenin diğer hüküm-

leriyle anlamlı bir bütün oluşturmayan, sözleşmenin niteliğiyle bağ-

daşmayan şart anlamına gelmektedir

. Diğer ifadeyle, genel işlem ko-

şullarına maruz kalan tarafın o işlemle ilgili olarak dürüst bir kişinin

sahip olması gereken makul beklenti çerçevesini aşan şartlardır diye-

biliriz.

Hükümde geçen,

sözleşmenin niteliği

işin özelliği

kriterleri, sözleş-

me hükmünün şaşırtıcı olup olmadığının tespiti bakımından, hâkimin

kullanacağı ölçütler olacaktır.

Kredi sözleşmelerinde yer alan, kredi veren tarafa tek taraflı olarak

hesabı kat yetkisi veren düzenlemeler, sözleşmenin niteliğine ve işin

özelliğine aykırı (şaşırtıcı) sözleşme hükmüne örnek olarak, madde

gerekçesinde yer almıştır. Ancak, madde gerekçesinde yer alan diğer

örnek isabetli değildir. Döviz tevdiat hesabı sözleşmesinde, bankanın

hesap sahibine yapacağı ödemelerin Türk Lirası cinsinden olabileceği-

ne ilişkin genel işlem koşulu şaşırtıcı şart değildir

. Zira BK m. 99/2

(BK m. 83/2) hükmü açıkça, sözleşmede aynen ödeme kaydı ya da bu

anlama gelen bir ifade bulunmadıkça, alacaklıya ülke parasıyla ödeme

yetkisini zaten vermektedir. Dolayısıyla sözleşmede yer alacak böyle

bir hüküm şaşırtıcı olmayacaktır.

Aynı hüküm bakımından dikkat çeken diğer husus, hâkimin yü-

rürlük denetimi yaparken kullanacağı kriterler olarak yer verilen, söz-

leşmenin niteliği ile işin özelliği kriterlerinin “ve” bağlacıyla bağlan-

mış olmasıdır. Demek ki, BK m. 21/2 anlamında yapılacak denetim

Havutçu, MÜ Sempozyumu, s. 3619

Kuntalp, Tasarı Değerlendirmesi, s. 28