TBB Dergisi 108. Sayı

TBB Dergisi 2013 (108)

Gökhan GÜNEYSU

265

satın alan her devlet söz konusu silahın kendisi açısından bağlayıcı

olan uluslararası hukuk hükümlerine uygunluğunu objektif bir değer-

lendirmeye tabi tutmak ile mükelleftir. Burada sadece I. Ek Protokol

hükümlerine uygunluğun kontrolü ile yetinilmemektedir. Maddenin

açık atfı gereği, ilgili devletin tarafı olduğu başka uluslararası hukuk

andlaşmaları var ise ve bunlar da silahlar ve diğer savaş araç gereçleri

ile metotları hakkında hükümler ihtiva etmekteyse; bu hukuk kuralla-

rına uyarlılığın da gözetilmesi 36. Madde tarafından istenmektedir

Maddenin hazırlığı aşamasında Raportör tarafından yapılan açık-

lamaya göre bir silah sisteminin hukuka uyarlığının araştırılmasında,

“ilgili silahın normal ve beklenen kullanımının” değerlendirilmesi ge-

rekmektedir

. Bu kontrol sırasında ilgili devleti, bu silahın gelecekteki

olası tüm kullanımlarını ve suiistimallerini tahmin etme ve buna göre

değerlendirme gibi bir yüküm altına sokma niyeti bulunmamaktadır.

Yine, eğer bir hukuka aykırılık tespit edilecekse, bu hukuka aykırılığın

silahın olağan kullanımından kaynaklanması da gereklidir. Doğası ge-

reği insancıl hukuka ve genel olarak uluslararası hukuka aykırı olma-

yan bir silahın elbette kötüye kullanılması mümkündür. Bu durumda

silahın kendisi hukuka aykırı hale gelmemektedir. Burada hukuka ay-

kırı olan o silahın kullanımıdır ve hukuka aykırı kullanımı gerçekleşti-

ren kişi sorumlu olacaktır.

36. madde gereği inceleme yapan bir devlet, eğer bu inceleme so-

nunda söz konusu silahın veya savaş aracının hukuka aykırı olduğu

kanaatine ulaşıyorsa o zaman bu madde tarafından ilave bir yüküm al-

tına sokulmamaktadır. Yani, 36. Maddenin esas amacı ulusal bağlam-

da bir yükümlülük ve farkındalık yaratmaktır. Bu madde ile yüküm-

lenmiş bir uluslararası hukuki görev mevcut değildir. Elbette bu gayet

anlaşılabilir bir durumdur. Devletlerin büyük masraflarla ve gizlice

geliştirdikleri silah sistemleri hakkındaki bilgileri diğer devletler ile

paylaşması beklenmemelidir. Bu madde değinildiği üzere sadece bir

ulusal platformda yeni sistemlerin hukuka uyarlığını kontrol etme yü-

kümü yaratmaktadır.

Jean Pictet et. al.,

Commentary on the Additional Protocols of 8 June 1977to the Geneva

Conventions of 12 August 1949

, International Commitee of the Red Cross (Geneva:

Martinus Nijhoff Publishers, 1987), s.423.

ibid.

s. 424.