361 / 485
Laiklik ve Din Özgürlüğü
360
dan “teşhis edilebilir bir din” olması gerekir.
27
Buna göre, bir dinsel
görüş, belirli ölçüde inandırıcılık, ciddilik, bağlam ve anlama sahipse
korunur.
28
Burada söz konusu olan şekli özelliklerdir; Madde 9’un ko-
ruması, hiçbir biçimde görüşün dini açıdan sağlam ya da haklı oluşu-
na bağlı kılınamaz.
İHAM yeni kararlarında, örneğin “Scientology”’nin bir din olup
olmadığı sorununda, ikincillik ilkesine dayanarak çözümü iç hukuk
düzenlemelerine bırakmaktadır.
29
Örneğin Almanya’da sadece din ve
inanca dayalı bir davranış, bu özgürlüğün koruma alanına girmekte-
dir. Bu tür bir davranışa dayanak oluşturan görüşün de tinsel içeriği ve
dış görünümü ve güncel yaşam gerçekliği, kültürel gelenek ve genel
olarak din bilimi anlayışına göre din olarak kabul edilmesi gerekir.
30
Bu anlamda anayasanın koruması altındaki din ve dünya görüşün-
den insan varlığının anlamı, insanın kendisini çevreleyen dünyasal ve
dünya dışı gerçeklikle veya bundan kaynaklanan önemli yaşam ilkele-
riyle olan ilişkisi konsepti anlaşılmaktadır.
31
İHAM, pragmatik nedenlerle din kavramının sabit bir tanımını
vermekten kaçınmaktadır. Sadece büyük dinler değil, yeni dinsel ha-
reketler de bu özgürlüğün koruma alanına girebilmektedir. Mahkeme,
semavi dinler ve Budizm gibi temel inanç sistemlerinin yanı sıra Kriş-
na inancı, Yehova Şahitliği, Tanrısal Işık Merkezi gibi inanç sistemleri-
ni de 9. madde kapsamında değerlendirmektedir.
32
Bu özgürlük üç faaliyet alanını korumaktadır; inanç ve vicdan
(düşünme), açıklama (konuşma) ve eylem. İçsel din özgürlüğü (forum
internum) altında ilk faaliyet (düşünme) yer alır ve bir dini görüşü be-
nimsemek ve değiştirmek hakkı korunur. Bu bağlamda inanç, insanın
Tanrı ve öbür dünyaya ilişkin iç görüşünü ifade eder. İnanç özgürlüğü
kapsamlıdır; sadece dinlerle ilgili değildir; ateizm, pasifizm, materya-
27
İHAM, 4.10.1997, X v. VK, Nr. 7291/75 (Bir hükümlünün iddia ettiği “Wicca” di-
ninin kayda geçirilmesi talebinin reddi, İHAS md. 9’u ihlal etmez.).
28
İHAM, 7.12.2010, Jakobski v. POL, Nr. 18429/06, Prg. 44.
29
İHAM, 1.10.2009, Kimlya vd. v. RUS, Nr. 76836/01, Prg. 79.
30
Somut olayda Alman Federal Anayasa Mahkemesi, Şii İslam’dan kaynaklanan
Bahailiği bir din olarak tanımıştır; bkz. BVerfGE 83, 341, 353.
31
Listl J. , Das Grundrecht der Religionsfreifeit in der Rechtsprechung der Gerichte
der Bundesrepublik Deutschland, Duncker und Humblot, Berlin 1971, s.362
32
Ağırbaşlı Ş. , “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Din Ve Vicdan Öz-
gürlüğü”, TBB Dergisi, 2012 (101), s. 86.