TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Korkut KANADOĞLU

357

oluşumu, batılı çağdaş devletlerin temelini oluşturur; basın, düşünce

ve bilim özgürlükleri, tarihsel gelişimleri bakımından din özgürlüğü-

ne kadar geriye gider. Tinsel ifade özgürlüğünün bu yüksek derece-

si, düşünme özgürlüğü ve tüm yaşam alanlarındaki kitlesel iletişim

hakkıyla ifade edilebilecek insan onurundan kaynaklandığı gibi, aynı

zamanda anayasal devlet olmanın da önemli koşullarındandır.

Ka-

musal alanda düşüncelerin özgür ve açıkça tartışılması ve sorunların

belirlenmesi ve çözümüne ilişkin yaratıcı çeşitlilik, olguların çarpıtıla-

rak görüş oluşturulmasını engellediği gibi demokratik anayasal devle-

tin güçlü yanını ortaya çıkarmaktadır. İnsan Hakları Avrupa Mahke-

mesi (İHAM) da düşünce ve bilgi edinme hakkının işlevini bu yönde

anlamaktadır.

Din özgürlüğünün korunması, devletin ideolojik ve dinsel taraf-

sızlığını garanti edecek

, böylelikle siyasal yaşam için zorunlu olan

demokrasi gibi değerlerin istikrar kazanmasına yardım edecektir. Şe-

riat talebi ise çok yönlü bir olgudur; yozlaşmış yöneticiler onu benim-

seyerek (kullanarak) meşruiyet kazanmaya çalışırlar.

2. Temel Hakkın Koruma Alanının Geniş Yorumu (Farklı

Koruma Alanları)

Tinsel tüm özgürlüklerde olduğu gibi din özgürlüğünün de temel

hak koruma alanı farklı bileşenlere sahiptir ve geniş yorumlanmak-

tadır. Din özgürlüğü, Anayasa’nın 24. maddesinde kapsamlı biçimde

tanınmış ve güvence altına alınmıştır. Madde metni, toplam beş temel

hak içermektedir;

vicdan özgürlüğü, dini inanç özgürlüğü, kanaat

özgürlüğü, dini inancını gösterme ve dinsel ibadetin (forum exter-

num) korunması ve dini eğitim özgürlüğü.

Din özgürlüğü, klasik ve

Morlok, in: Dreier, GG, 2. Auflage, 2004, Art. 4, Rn. 41.

Schulze-Felitz H. , “Meinungs- und Religionsfreiheit im verfassungsrechtlichen

Vergleich”, JÖR N.F. 59, s. 260.

Alman Federal Anayasa Mahkemesi’nin bu yöndeki kararları için bkz. BVerfGE

19, 216; 33, 28; 93, 1.

Zubaida S. , İslam Dünyasında Hukuk Ve İktidar, (çev. Birinci Kocoğlu B./Hacak

H.), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008, s. 11.

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS) 9. maddesi dört koruma alanı içer-

mektedir. Madde metninde açıkça ifade edilenler, düşünce , vicdan ve din özgür-

lüğü iken, 1. fıkrada kanaat özgürlüğünün de korunduğu anlaşılmaktadır. Alman

Anayasası’nın 4. maddesinden ise üç temel hak alanı elde edilmektedir; din ve ve

dünya görüşü özgürlüğü, vicdan özgürlüğü ve vicdani red hakkı.