TBB Dergisi 109. Sayı

Laiklik ve Din Özgürlüğü

362

runda olmamak, tüm dinler karşısında kayıtsız kalmak özgürlüğünü

korur. Negatif din özgürlüğüne ilişkin İHAM, Türkiye aleyhinde ver-

diği kararla, nüfus cüzdanında kişinin dini mensubiyetini belirtmesi

zorunluluğunun, İHAS md. 9’u ihlal ettiğini saptamıştır.

Ancak ge-

rek Anayasa Mahkemesi

gerekse Danıştay

, negatif din özgürlüğü-

nü ihlal eden kararlar vermiştir. Oysa negatif din özgürlüğü, özellikle

güçlü bir korumaya sahiptir. Dini inancın açıklanmaya zorlanması, bir

sınırlama olanağı olmaksızın negatif din özgürlüğünü ihlal eder. Ör-

neğin milletvekilinin ya da mahkemede şahidin dini yemin zorunlulu-

ğu, bu özgürlüğün ihlaline neden olur.

Türkiye’de din uygulaması ile ilgili asıl özgürlük sorunu, çoğun-

lukla negatif din özgürlüğü bağlamında ibadete zorlanma biçiminde

kendini göstermektedir. Bu konudaki baskı ve zorlamalar hem görev-

lilerden, hem de özel kişilerden gelmektedir.

Dışsal din özgürlüğü de bu tür sorunların yaşandığı bir diğer alan-

dır. Dini sembollerin sergilenmesi ve dini yemek hükümlerine uyul-

ması da bu özgürlüğün koruma alanındadır. İHAM, türbanın üniver-

sitelerde yasaklanmasını, İHAS’a uygun bulmuş

, beden dersinde

bkz. Vural H. S. , Türkiye’de Din Özgürlüğüne İlişkin Anayasal Güvence, s. 294.

Negatif din özgürlüğüne ilişkin İHAM, Türkiye aleyhinde verdiği kararla, nüfus

cüzdanında kişinin dini mensubiyetini belirtmesi zorunluluğunun, İHAS md. 9’u

ihlal ettiğini saptamıştır, Işık v. TUR, Nr. 21924/05.

Anayasa Mahkemesi’ne göre; “Nüfusa kaydolunurken kişinin, Anayasa’nın ön-

gördüğü anlamda dinî inanç ve kanaatlerinin değil, sadece kisinin özgün duru-

mu yönünden kamu yararı, kamu düzeni ve sosyal gereksinimlerle ilgili olarak

gözönünde bulundurulmak üzere dinînin ne olduğunun açıklanması söz konusu

olmaktadır ki, bu kuralın da zorlayıcı bir niteliği ve zorlama ile bir ilişkisi bulun-

mamaktadır.”, (E. 1995/17, K. 1995/16, K.t. 21.06.1995).

Danıştay ise din hanesine “Bahai”, “Gök-Tanrı” ve “Yehovanın Şahidi” dinlerinin

yazılması istemini reddeden idari kararların iptali istemini reddeden mahkeme

kararlarını onamıştır. Kararlar için bkz. Erdem Karahanoğulları Ö. , “Danıştay

Kararlarında Din, Vicdan, Düşünce Özgürlüğü”,

http://www.yargitay.gov.tr/

abproje/belge/sunum/rt5/Karahanogullari_DinOzgurlugu.pdf.

İHAM, 18.2.1999, Buscarini v. SMR, Nr. 24645/94 (milletvekilinin dini yemin zo-

runluluğu), İHAM, 21.2.2008, Alexandridis v. GRE, Nr. 19516/06 (avukatın, Yu-

nan-Ortodoks kilisesine mensup olmadığını açıklamak zorunda bırakacak yemini

etmekten kaçınması).

Bu konudaki çok sayıda örnek için bkz. Tanör B. , Türkiye’nin İnsan Hakları Soru-

nu, s. 48-49.

İHAM, 10.11.2005, Şahin v. TUR, Nr. 44774/98, Prg. 78. Bu karara ilişkin bir tahlil

için bkz. Ulusoy A. , “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Üniversitelerde Tür-

ban Yasağına İlişkin Kararları Üzerine Notlar”, AÜHFD C. 53, Sy. 4, 2004, s. 12134.