364 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Korkut KANADOĞLU
363
türbanını çıkarmak istemeyen öğrencinin okuldan atılmasının da 9.
maddeyi ihlal etmediğine karar vermiştir
43
. Budizm inancına sahip bir
mahkumun vejeteran yemek talebinin, cezaevi yönetimi tarafından
reddedilmesi ise 9. maddeyi ihlal etmektedir.
44
Buna karşın dinsel güdülü her hareket, korunan bir dini uygulama
değildir. Eylemin, ilgili din veya dünya görüşüyle tipik bir bağlantısı
olmalıdır. Yalnızca hazırlayıcı veya destekleyici bir eylemin (örneğin
ekonomik faaliyetler) din özgürlüğünün koruma alanına girip girme-
diği, anayasal açıdan belirgin değildir. Korumadan yararlanabilmesi
için eylem salt ticari nitelikte olmamalı ve saf kişisel motivasyondan
kaynaklanmamalıdır. Buna göre eylem ile din arasında organik ve
maddi bir bağlantı olmalıdır. Örneğin dini bir toplantı vesilesiyle ya-
pılan gıda maddesi satışı, din özgürlüğünün korumasından yararlana-
maz. Belirli dinsel gruplardan yüksek miktarda para toplanması gibi
dinsel süsle bezeli ekonomik güdülü eylemler de bu koruma alanına
girmez
45
. Aynı şekilde kendi toprağına gömülme isteği de dini bir uy-
gulama değildir. Nitekim benzer bir olayda, Danıştay, eski Bakan Y.
Özal’ın vasiyeti üzerine Süleymaniye Cami Haziresine gömülmesine
ilişkin Bakanlar Kurulu kararını iptal etmiştir.
46
Bireysel din özgürlüğü yanında toplu (kolektif) din özgürlüğü de
koruma altındadır. Bir dini cemaat kurma hakkı, din özgürlüğüne gi-
rer. İHAM’a göre bu hak, bu dini cemaatin iç hukukta hak ehliyeti
talep etmesini de kapsar.
47
Burada dernek kurma özgürlüğüne ilişkin
43
İHAM, 4.12.2008, Dorgu v. FRA, Nr. 27058/05.
44
İHAM, 7.12.2010, Jakobski v. POL. , Nr. 18429/06.
45
Winter J. , Staatskirchenrecht der Bundesrepublik Deutschland, 2. Auflage, Luch-
terhand 2008, s. 117.
46
Danıştay 10. Dairesi’ne göre;
“Hukukumuzda, Bakanlar Kuruluna, “türbe” ihdas
etmek, cami haziresine defne izin vermek yolunda yetki veren bir yasa hükmü
bulunmamaktadır. Aksine, Anayasanın 153’üncü maddesi ile “devrim yasa”sı
olarak nitelendirilen 1930 yılında yürürlüğe konulmuş bulunan 677 sayılı Yasay-
la, o tarihe kadar mevcut türbeler ilga edildiği gibi, bunları yeniden ihdas edenler
hakkında da para ve hapis cezaları öngörülmüştür. Bu nedenle Yusuf Bozkurt
Özal’ın cami haziresine gömülmesine izin veren Bakanlar Kurulu Kararı öncelik-
le yetki yönünden 677 sayılı Yasaya aykırı düşmektedir.”,
http://www.danistay.
gov.tr/kerisim/ozet.jsp?ozet=metin&dokid=23424 .
47
İHAM, Yehova Şahitleri Cemaati v. AUT, Nr. 40825/98. Yargıtay›ın bu konu-
da üç önemli kararı bulunmaktadır. Bunların ilkinde, Yehova Şahitliği, “bir din
veya mezhep”, ikincisinde “Yehova Şahitliği Mezhebi», üçüncüsünde (Ceza
GeneI»Kurulu kararı) “mezhep” (bir muhalif üye “tarikat”) deyimiyle nitelendi-
rilmiştir, bkz. Tümer G., “Yehova Şahitleri Hareketi ve Bir Din Olup Olmadığı”,