359 / 485
Laiklik ve Din Özgürlüğü
358
liberal bir özgürlük olarak tüm temel hak ve insan hakları belgelerinde
yer almaktadır.
20
Bu kapsamıyla “bütün (tek) bir temel hak” olarak etkisini gös-
terdiği de kabul edilmektedir.
21
Örneğin Alman Federal Anayasa
Mahkemesi’ne göre, Alman Anayasası’nın 4. maddesinin sözel ve
sistematik yorumunun telkin ettiği koruma, inançları doğrultusunda
yaşama, buna uygun giyinme, ebeveyn olarak çocuklarının dinsel eği-
timini vermeyi de kapsar.
22
İnsanın kendisini ruhsal olarak belirlemesini koruyan bu haklar,
aynı zamanda toplumsal barış ve çoğulculuğa hizmet eden anlamlı bir
azınlık hakkıdır. Dinler, devlet sınırlarıyla bağlı olmadığından ve dine
müdahalenin en uzak bölgelerde bile dinsel topluluklar üzerinde etki-
leri olduğundan, dinin ulusal düzeyde korunması, uluslararası barışa
da katkı yapacaktır.
23
Devletin, dini üçüncü kişilerin saldırılarına karşı
koruma yükümlülüğü, din karşıtı düşünce açıklamalarında söz konu-
su olabilmektedir. Dine hakaret kabul edilen bir filme yayın izni ve-
rilmemesi, elkonulması veya yasaklanması ya da dini propagandanın
engellenmesi gibi koruma önlemleri, din özgürlüğü ile ifade ve sanat
özgürlükleri arasında bir tartımı gerektirir. İHAM, bu tartımda taraf
devlete geniş bir değerlendirme serbestliği tanımaktadır.
24
Bu olaylar-
da belirleyici ölçütler, dini duyguların “temelsiz bir aşağılamayla” za-
rar görüp görmediği, dinsel bir nefrete sevkedip etmediği ve önlemin
ölçülü olup olmadığıdır.
25
3. Temel Hakkın Kolektif Kullanımına Katkı
İnanç özgürlüğünün salt kişisel boyutu aşılmışsa, bu özgürlük
bireysel özgürlüğün gerçekleşmesi için bir yardımcı olarak
kolektif
20
Örnek olarak 1776 Virginia İnsan Hakları Bildirgesi (16. Bölüm), Fransız İnsan ve
Yurttaş Hakları Bildirgesi (md. 10), İHAS (md. 9).
21
Kloepfer M. , Verfassungsrecht Band II, Grundrechte, Verlag C. H. Beck, München
2010, s. 240.
22
BVerfGE 24, 236, 245; 32, 98, 106; 108, 282, 297.
23
Son dönemde “Müslümanların Masumiyeti” isimli film, İslamofobi ve ifade öz-
gürlüğü tartışmalarını alevlendirmiştir, bkz. Küçük T. S. , “Batı’nın İki Yüzü: İsla-
mofobi ve İfade Özgürlüğü”, Cumhuriyet, 5.11.2012.
24
İHAM, 13.9.2005, İ.A. v. TUR, Nr. 42571/98, Prg. 25.
25
İHAM, 31.1.2006, Giniewski v. FRA, Prg. 52 (bir papalık genelgesine yönelik eleş-
tirinin mahkum edilmesi).