TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Korkut KANADOĞLU

367

dünya görüşü özgürlüğünün belirli fiili özelliklerini hukuken kullanı-

labilir şekilde tespit etmelidir. Somut olayda neyin bir din ya da dünya

görüşünün uygulaması olarak geçerli olduğunun saptanması için bu

kavramların dünyasal bir kılıf içinde tanımlanması gerekir.

Nitekim son olarak Ankara 16. Hukuk Mahkemesi’nde 20.22.20012

günü görülen “Çankaya Cemevi Yaptırma Derneği” kapatma davasın-

da Mahkeme, Yargıtay 7. Hukuk Dairesi’nin ‘cemevi ibadethane değil-

dir’ gerekçesiyle derneği kapatma yönündeki kararını hukuka uygun

bulmayarak daha önce ‘cemevinin ibadethane olduğu’ doğrultusunda

verdiği kararında haklı olarak direnmiştir.

IV. Din Özgürlüğünün Sınırlandırılması

Dinle ilişkili bir davranış devlet tarafından zorlaştırılıyor ya da

olanaksız hale getiriliyorsa, din özgürlüğüne bir müdahale vardır.

Dini cemaatler için propaganda yasağı (proselytizm

), türban yasağı

Müller-Volbehr J. , “Das Grundrecht der Religionsfreiheit und seine Schranken”,

DÖV 1995, s. 302

Ankara’da kurulan “Çankaya Cemevi Yaptırma Derneği” tüzüğüne “Derneğin

amacı Çankaya’da Aleviler için Alevi inancının ve ibadetinin merkezi olan cemev-

leri yapmak ve yaptırmak” şeklinde bir madde koymuş, fakat Ankara İl Dernekler

Müdürlüğü’nün itirazı ile Cumhuriyet Başsavcılığı, tüzüğünde ‘’cemevlerini iba-

det yeri olarak’’ nitelendirdiği için Çankaya Cemevi Yaptırma Derneği hakkında

kapatma davası açmıştı. Ankara 16. Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülen dava-

da, mahkeme dernek alehinde açılan davayı “Cemevleri yüzyıllardır Alevilerin

ibadet yeri olarak toplumca bilinmiş ve kabul görmüştür. Derneğin tüzüğünde

yazılı bulunan ‘Cemevleri ibadethanedir’ hükmü Anayasa’nın 2. maddesine aykı-

rılık taşımadığı gibi kanunlarla da yasaklanmamıştır’’ gerekçesiyle reddetmiş ve

derneğin faaliyetlerine izin vermişti. Mahkemenin bu kararı savcılık tarafından

temyiz edilince, dosyayı görüşen Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, Ankara Asliye Hu-

kuk Mahkemesi’nin kararını oy çokluğuyla bozmuştu. Yargıtay bozma gerekçesi-

ni Diyanet İşleri Başkanlığı’nın “633 sayılı Yasa ve düzenlemeler karşısında cami

ve mescit dışında bir yerin ibadethane olarak kabul edilmesinin mümkün olma-

dığı” yönündeki görüşüne dayandırmıştı, bkz.

yasam/mahkeme-israrci-cemevi-ibadethanedir-h23261.html (22.11.2012).

İHAM, Kokkinakis v. GRE kararında (25.5.1993, Nr. 348/421) prozelitizmi , maddi

ya da sosyal avantajlar sağlama, sıkıntı içindeki kişilere baskı uygulama, beyin

yıkamaya dayalı faaliyetler olarak niteleyip, düşünce, din ve vicdan özgürlüğüyle

bağdaşmazlığının altını çizer, Bkz. Öktem A. E. , Uluslararası Hukukta İnanç Öz-

gürlüğü, Liberte Yayınları, Ankara 2002, s. 418-419.

İHAM’a göre; “Devletin, zıt dini görüşlere sahip grupların birbirini hoşgörmesini

garanti etme yükümlülüğü, cinsiyetlerin eşitliği ve laiklik değerleri” dikkate alın-

dığında türban yasağı, ölçülüdür (İHAM, 10.11.2005, Şahin v. TUR, Nr. 44774/98).

Fransa’da türban yasağına ilişkin tartışmalar için bkz. Scott J. W. , Örtünmenin