TBB Dergisi 109. Sayı

Laiklik ve Din Özgürlüğü

372

programlarıyla din ve dünya görüşünü değiştirmeye zorlamaz, hatta

bunu deneyemez bile.

Dışsal din özgürlüğüne yapılan müdahalenin haklı kılınması, te-

mel hak ve özgürlüklerin genel rejimine tabidir. Buna göre, a) Yasal

bir temele dayanmalıdır, b) Müdahale, (2. fıkradaki) sınırlı sayıdaki

meşru amaca hizmet etmelidir, c) Müdahale, izlenen amaçla ölçülü ol-

malıdır. Ölçülü bir sınırlama için ulaşılmak istenen kamusal amaçla

kullanılan araç arasında önemli tüm boyutları dikkate alan bir tartım

yapılmalıdır.

Son zamanlarda sıklıkla verilen mahkeme kararlarında, devletin

dinsel tarafsızlığı adına negatif din özgürlüğünün, üçüncü kişinin po-

zitif din özgürlüğüne karşı - uygun olmayan taleplere karşı koruma

hakkı bağlamında - vurgulanmasına yönelik bir eğilime rastlanmak-

tadır; başörtüsü taşıyan öğretmen

ya da dini simgelerin kaçınıla-

mayacak derecede sınıfta bulundurulması

olaylarında olduğu gibi.

içsel din özgürlüğünü ihlal eden bir müdahaledir,

http://www.hurriyet.com.tr/

gundem/19825231.asp (22.11.2012).

İHAM’ın bu yöndeki içtihadı için bkz. Peters A./Altwicker T. , Europaeische

Menschenrechtskonvention, 2. Auflage, C. H. Beck, München 2012, s. 225.

08.10.2013 tarih ve 28789 sayılı Resmi Gazete’de Kamu Kurum ve Kuruluşlarında

Çalışan Personelin Kılık ve Kıyafetine Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına

İlişkin Yönetmelik yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik ile birlikte

kamuda başörtüsü yasağı kaldırılmıştır. Bu konuda Almanya’da yaşananlar ise

kısaca şöyle özetlenebilir: Derste türban takma isteği reddedilen Müslüman bir

öğretmenin başvurusu üzerine Alman Federal Anayasa Mahkemesi, öncelikle

okulda ve derste dinsel kaynaklı giyim kurallarına uyulmasına izin verilmeme-

sini, din özgürlüğüne bir müdahale olarak görmüştür. Devamında Mahkeme’ye

göre bir öğretmenin dini motifli ve dini inancını ortaya koyan tarzda giyimi, dev-

letin tarafsız biçimde yerine getirmesi gereken eğitim görevi, ebeveynin eğitim

hakkı ve öğrencilerin negatif din özgürlüğünü ihlal edebilir. Okul öğrencilerinin

etkilenmesi ya da endokrine edilmesi, somut bir davranışa değil de soyut bir teh-

like olasılığına dayanıyorsa, buna yönelik bir sınırlandırma, yeterince belirli bir

yasal dayanağa gerek duyar (BVerfGE 108, 282). Eyaletlerin yetki alanına giren

bu konuda Baden-Württemberg Meclisi, çıkardığı kanunla, devlet okullarındaki

öğretmenlerin okullarda siyasi, dini ya da benzeri şekilde bir dış görünüme, dev-

letin öğrenci ve velilerine karşı tarafsızlığını veya okullardaki siyasi ve dini barışı

tehlikeye düşürmeye ya da zarar vermeye elverişli olması halinde sahip olamaya-

caklarını hükme bağlamıştır. 2004 yılında çıkan bu yeni Kanun’u esas alan Alman

Federal İdare Mahkemesi, ilgili öğretmenin davasını kesin olarak reddetmiştir

(BVerwGE 121, 141).

Gerek Alman Federal Anayasa Mahkemesi (BVerfGE 93, 1), gerekse İsviçre Fe-

deral Mahkemesi (bkz. EuGRZ 1991, s. 89), sınıflara haç yerleştirilmesine ilişkin

düzenlemeyi, Anayasalarına aykırı bulmuştur. Buna karşılık İHAM Büyük Dai-

resi, Lautsi kararında, ilkokullarda haçın bulundurulmasını, Sözleşme’ye aykırı