TBB Dergisi 110. Sayı

414 / 441

TBB Dergisi 2014 (110) Melek ACU 413
Devlet bireyi işkenceye karşı korumak için hukuki ve fiili tedbirler
almak zorundadır. Hukuki tedbirlerin en önemlisi, devletlerin işken-
ce suçunu cezalandıran normları 27 düzenleyerek uygulamalarıdır. Fiili
tedbirlerden önemli birkaçı; kamu görevlisinin şiddet veya ihmaline
karşı kişiyi korumak amaçlı kamera sistemi kurma, gözaltında, tutu-
kevinde veya cezaevinde insanî yaşama koşullarını sağlama, çocuk
şüpheli ve sanıkların büyüklerin kaldığı yerde tutulmaması sayılabilir.
Yasa koyucu işkence suçu failleri için çok daha ağır cezalar öngör-
seydi bile, toplum bilinçlendirilmedikçe ve özellikle kanunları uygu-
layan kamu görevlileri eğitilmedikçe işkence suçları artarak bireysel
başvuru konusu olmaya devam edeceği, unutulmamalıdır.
3- Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı: Anayasa’nın 18. maddesi-
nin ilk cümlesinde hiç kimsenin zorla çalıştırılamayacağı, angaryanın
yasak olduğu, belirlenmiştir. İkinci cümlesinde “Şekil ve şartları kanun-
la düzenlenmek üzere hükümlülük veya tutukluluk süreleri içindeki çalıştır-
malar; olağanüstü hallerde vatandaşlardan istenecek hizmetler; ülke ihtiyaç-
larının zorunlu kıldığı alanlarda öngörülen vatandaşlık ödevi niteliğindeki
beden ve fikir çalışmaları, zorla çalıştırma sayılmaz.” denilerek AİHS’in 4.
maddesindeki 28 düzenleme ile aynı içeriktedir.
“Zor” kelimesi; cebir zorunluluk, sıkıntı, üzüntü anlamlarında ta-
nımlanmıştır. 29 “Angarya” kelimesi; bir kimseye veya bir topluluğa zor-
la ücret vermeden yaptırılan iş, yüklenti, kölelik düzeninde köylünün
27 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 94. maddesinde işkence suçunu işleyenler için
3 yıldan 12 yıla kadar hapis cezası öngörülmüştür
28 Bkz. AİHS.’nin 4. maddesi şöyledir:
“1. Hiç kimse köle ya da kul durumunda tutulamaz
2. Hiç kimse zorla çalıştırılamaz ve zorunlu çalışmaya tabi tutulamaz.
3. Aşağıdaki haller, bu madde anlamında “zorla çalıştırma ya da zorunlu çalışma”
sayılmaz:
a) Bu Sözleşme’nin 5. maddesinde öngörülen koşullara uygun olarak tutulu bu-
lunan bir kimseden, tutulu bulunduğu sırada veya şartlı tahliyeden yararlandığı
süre içinde olağan olarak yapması istenilen bir iş;
b) Askeri nitelikli herhangi bir hizmet veya vicdanî reddin meşru sayıldığı ülke-
lerde, vicdanî reddi seçen kişilere zorunlu askerlik hizmeti yerine gördürülebile-
cek başkaca bir hizmet;
c) Toplumun hayat veya refahını tehdit eden kriz veya afet hallerinde gerekli gö-
rülen her hizmet;
d)Olağan yurttaşlık yükümlülükleri kapsamına giren her türlü çalışma veya hiz-
met.”
29 Kelimenin daha geniş anlamı için; bkz.