416 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Melek ACU
415
kalanması ve tutuklanmasının önüne geçilmesi hedeflenmiştir.
34
Kişi-
nin maddi manevi varlığına yönelik yapılan müdahaleler, özgürlüğü
kısıtlı iken yani tutuklu veya gözaltında iken yaşanılsa bile bu durum,
AHİS’in 5. maddesi kapsamında kabul edilmeyerek, 3. maddede dü-
zenlenen işkence yasağı kavramı içerisinde görülmektedir. İnsanların
birbirini özgürlükten mahrum bırakması AHİS’in 5. maddesi veya
Anayasa’nın 19. maddesi kapsamında değerlendirilemez. Yani kişiyi
hürriyetinden yoksun bırakma suçunun mağduru “benim özgürlük ve
güvenlik hakkım ihlal oldu“ diyerek bireysel başvuruda bulunsa bile,
bu iddia söz konusu hak kapsamında yorumlanamaz. Kişi özgürlüğü
ve güvenliği hakkı, genel anlamda devlet organlarından kaynaklanan
sınırlamalara karşı uygulanmaktadır.
35
Adlî, idarî ve askerî kurumla-
rın eylemleri nedeniyle bu özgürlük sınırlandığında, bireysel başvuru
yoluna başvurulabilinecektir.
Kişi özgürlüğü ve güvenlik hakkına yönelik kamu gücü tarafın-
dan yapılan müdahale, hukuki yani şekil ve esas bakımından kanunla-
ra uygun olmalıdır. Müdahalenin kanuna uygun olması yalnız başına
yeterli değil, aynı zamanda kanunların ruhu ve amacı ile uyumlu yani
keyfi olmaması gerekmektedir. Örneğin gözaltına alınma kaydının
olmaması halinde gözaltına alınan kişinin geleceği, kolluğun insafına
terk edilmiş demektir. Salt özgürlüğün kısıtlandığı an değil, salıveril-
mesine dair kayıtların da açık, çelişkiden uzak olması gerekmektedir.
Yakalama, tutuklama, adli kontrol uygulaması, eğitim, ıslah veya
tedavi amacıyla kişinin tutulması vb. kişinin özgürlüğünü yoksun bı-
rakan tedbirlerdir. Kişinin özgürlüğünü sınırlayan, yoksun bırakan
işlemlerin, öncelikle hakim kararına dayanması ilkesi hukukumuzda
esastır. Suç işlediği şüphesi altında olan kişilerin gözaltına alınarak öz-
gürlüğünün kısıtlanması, Cumhuriyet Savcısı’nın emri ve denetimine
tabidir. Hem mahkûmiyet kararları hem de kişinin özgürlüğünü sınır-
layan kararların gerekçeli olması zorunludur.
5- Adil Yargılanma Hakkı
; Herkesin, önceden belirli olan hukuk
kuralları karşısında, dürüst bir yargılama sürecinden geçerek yargı-
34
A.Feyyaz, Gölcüklü, A.Seref, Gözübüyük, Avrupa İnsan Hakları Sözlesmesi ve
Uygulaması, Ankara, 2003, s. 221.
35
Gölcüklü, Gözübüyük, a.g.m., s. 222.