TBB Dergisi 110. Sayı

Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar

408

Öte yandan Anayasa’da güvence altına alınan haklardan olduğu

halde, AİHS’nde yer almayıp, Türkiye’nin taraf olmadığı 4., 7. ve 12.

Protokollerde yer alan birtakım haklar da bireysel başvurunun kapsa-

mı dışında kalmaktadır.

Bireysel başvuruyu düzenleyen 6216 sayılı Kanun‘da, bireysel

başvuruya konu olabilecek haklar sayma yöntemi ile belirlenmemiş-

tir. Bireysel başvuru kurumunun sınırlarını anlamak için bu hakların

çoğunun sayılmasında ve kısaca açıklanmasında yarar görülmektedir.

BİREYSEL BAŞVURU KONUSU OLABİLECEK HAKLAR

1- Yaşama Hakkı:

İnsana ait en temel haktır. Evrensel veya bölgesel

uzlaşma ile oluşan belgelerde yaşam hakkının, insan hakkı olduğu vur-

gulanır. Evrensel kabul edilen Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evren-

sel Bildirisi’nin (İHEB) 3. maddesi,

bölgesel bazda AİHS ’in 2. madde-

si buna örnektir. AİHS’ in 2. maddesinde ifade edilen ölüm cezalarının

infazı dışında kişinin yaşama hakkına dokunulamayacağı düzenlen-

miştir. Daha sonraki zamanlarda ek Protokoller’de yapılan düzenleme

ile, 2. maddenin ilk fıkrasında ölüm cezasına izin veren hüküm ilga

edilmiştir. Altıncı Protokol sadece savaş ve çok yakın savaş tehlikesi

zamanlarında işlenen suçlarda ölüm cezasına izin verirken Onüçüncü

Protokol, ölüm cezasını istisnasız olarak tamamen kaldırmıştır.

Sözleşme’nin 2. maddesinin ikinci fıkrasında yaşama hakkının ihla-

li sayılmayacak durumlar belirlenmiştir. Buna göre somut olayın gerek-

tirdiği mutlak zorunlu olanı aşmayacak ölçüde güç kullanılarak; kişiyi

yasa dışı şiddetten koruma eylemlerinde, meşru dairede kişinin yaka-

lanmasını sağlama veya tutuklu kişinin kaçmasını önleme eylemlerinde

veya bir isyanın yasaya uygun olarak bastırılması sırasında meydana

gelen ölümlerin, yaşama hakkının ihlali olarak kabul edilmemektedir.

Diğer taraftan Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde, 7

Mayıs 2004 tarih ve 5170 sayılı Kanun ile Anayasa’nın 38. maddesinde

yapılan değişiklik sonucunda ölüm cezası, Türk Hukuk Sisteminden

tamamen kaldırılarak, bu konuda Sözleşme ile uyum sağlanmıştır.

Bkz. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin 3. maddesi şöyledir :”

Yaşamak, özgürlük ve kişi güvenliği herkesin hakkıdır”,

tr/komisyon/insanhakları/pdf.