TBB Dergisi 110. Sayı

Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar

412

Diğer bir deyişle işkence; bir kamu görevlisi tarafından veya resmi

bir sıfatla hareket eden kimsenin teşviki veya gizli ya da açık onayı

ile yapılan acı veren eylemdir. Söz konusu eyleme işkence diyebilmek

için nirengi noktası, kamu görevlisi tarafından veya kamu görevlisinin

bilgisi dahilinde gerçekleştirilmiş olmasıdır. Eylemi yapan kamu gö-

revlisi değilse, uluslar arası suç olan işkence suçundan bahsedilemez.

Eylemin niteliğine göre mevzuat uygulanarak sorumlu olan yargılanır.

Anılan maddenin ikinci fıkrasında kanuna uygun yaptırımların

sadece uygulanmasından doğan veya bu yaptırımların kendisinde var

olan yahut arızi biçimde oluşan acı ve ıstırabın işkence olarak tanımla-

namayacağı düzenlenmiştir.

AİHS.’in 3. maddesinde,

İHEB.’in 5. maddesinde,

v.b. işkenceye

karşı sözleşmelere taraf devletler tarafından yerine getirilmesi için iş-

kenceyi önlemeyi, engellemeyi amaçlayan yükümlülükler içerir.

Anayasa’nın 17. maddesinde tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazı-

lı haller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamayacağı; rızası

olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamayacağı, kimseye iş-

kence ve eziyet yapılamayacağı; kimsenin insan haysiyetiyle bağdaş-

mayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamayacağı düzenlenmiş-

tir. İşkence, insanların ruhlarına ve duygularına çoğu kez onarılamaz

zararlar verirken, bedenlerini aşağılayarak insanın insan olma özelli-

ğini yok eder.

Bu düzenleme bana göre en önemli anayasal ilke olan insan onu-

runun hukuksal değerini korumayı amaçlamıştır. Anayasa Mahkeme-

sinin bir kararında insan onuru kavramı şöyle tanımlanmıştır; “

insanın

ne durumda ve hangi koşullar altında olursa olsun salt insan olmasının ka-

zandırdığı değerin tanınmasını ve sayılmasını ifade etmektedir. Bu öyle bir

davranış çizgisidir ki, ondan aşağı düşünce ve davranış ona muhatap olanı

insan olmaktan çıkartmaktadır

.”

19 Bkz. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin 3. maddesi şöy-

ledir: “Hiç kimseye işkence yapılamaz, zalimce, insanlık dışı veya onur kırıcı

davranışlarda bulunulamaz ve ceza verilemez.”

rdonlyres/3BAA147F-29C9-48CE-AF64.

Anayasa Mahkemesi E.1963/132, K.1966/29, 28/6/1966, AMKD. S.4, s. 187.