TBB Dergisi 110. Sayı

410 / 441

TBB Dergisi 2014 (110) Melek ACU 409
Sözleşme’nin 2. maddesinde açıklıkla ifade edilmediği halde
AİHM’in kararları yorumlanarak yaşama hakkının, devlete üç tür yü-
kümlülük yüklediği kabul edilmektedir.
Birincisi kamu görevlisinin kişiyi kasten öldürmemesi, ikincisi ise;
devletin kişinin yaşama hakkını kendisine ve diğer unsurlardan gele-
cek tehditlere karşı gerekli tedbirleri alarak hukuk yoluyla koruması
ve üçüncüsü devletin kişinin ölümüne sebebiyet verenleri tespit ede-
rek, cezalandırılması için etkili soruşturma yapma yükümlülükleridir.
Öldürmeme yükümlülüğü; kolluk kuvvetlerinin kanun uyarınca
güç kullanmaları gerektiği durumlarda dahi, mutlak olarak gerekli
olandan fazla güç kullanmayı önleyerek, yaşama hakkını güvence al-
tına almayı hedefler. 16 Devletin yaşamı koruma yükümlülüğü kapsa-
mında gözaltı, cezaevi veya zorunlu askerlik hizmeti sırasında kişinin
kendi isteğiyle bile olsa, intiharına karşı gerekli tedbirleri devletin al-
ması beklenmektedir.17 Anayasa Mahkemesinin yaşama hakkının ih-
lali iddiasıyla yapılan başvurularda, AİHM’in belirlediği bu esasları
dikkate alacağı düşünülmektedir.
Anayasa’nın 15/2. maddesinde de; savaş hukukuna uygun fiil-
ler sonucu meydana gelen ölümler haricinde kişinin yaşama hakkına
dokunulamayacağı düzenlenmiştir. Anayasa’nın 17/1. maddesinde
“ Herkes, yaşama, maddî ve manevî varlığını koruma ve geliştirme hakkına
sahiptir ” denilmektedir. Bu cümle ile yaşama hakkı diğer bazı haklarla
birlikte ifade edilmiştir. “Maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme
hakkı” Sözleşmenin 3. maddesinde düzenlenen “işkence yasağı” ve 8.
maddesinde düzenlenen “ özel ve aile hayatına saygı” ve 9. maddede dü-
zenlenen “düşünce, vicdan din özgürlüğü ” hakları ile birlikte veya kap-
samında değerlendirilmesi mümkündür.
Anayasa’nın 17/4. maddesinde; meşru müdafaa hali, yakalama ve
tutuklama kararlarının yerine getirilmesi, bir tutuklu veya hükümlü-
nün kaçmasının önlenmesi, bir ayaklanma veya isyanın bastırılması,
16 Osman, Doğru, ve Atilla, Nalbant, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve
Önemli Kararlar, 1. cilt, Şen Matbaa, Ankara, 2012, s. 14.
17 Bkz. AİHM’nin Salman.Türkiye: Başvuru No: 21986/93, 27.6.2000 tarihli karar,
Paul ve Audrey Edwards. Birleşik Krallık: Başvuru No: 46477/99, 14.3.2002 tarihli
karar, Kılınç ve Diğerleri –Türkiye: Başvuru No: 40145/98, 7.6.2005 tarihli karar,
sitesinden ulaşılabilinir.