119 / 533
Yargılamada Objektiflik ve Tarafsızlık
118
Hukuk ajanları/hâkimler ne derece objektif ve tarafsız davran-
maktadırlar? Sorunu yanıtlarken bu kavramların ne anlama geldiği ilk
önce belirlenme- lidir. Hiç kuşkusuz, genelde kavramlar, standartlar
ve ideallerin ve özelde ithal olanlarının ülkenin sosya-kültürel bağla-
mında maruz kaldığı değişim sosyolojik bir bulgudur. Bunlar bilimsel
hipotezler gibidirler; birer eylem planıdırlar. Sorunun/davanın ilgili
yanlarını kontrol ederek iyinin oluşmasını sağlayıp sağlanmadığı ise
kanıtlanmaya tabidir. Gereksinme- ler, istemler ve yoksunluklardan
doğan ihtilaflı bir durum, bu gereksin- meleri, istemleri ve yoksun-
lukları gidermeye tasarlanmış eylemlere yol gösterici hedefler ve stan-
dartlar karşısında belli hedeflerden herhangi birinin mevcut durum
için yeterliliği ilke olarak bilimsel objektiflikle sağlanabilir. Yalnız
duygulara dayanan/ etkilenen bilgi objektif olmaz. Aynı durum yar-
gılama süreci için de geçerlidir ve tarafsızlık, objektif olmanın gereği
olarak belirmektedir.
11
Objektiflik türlerine bakıldığında her tür, eşleş-
diği öznellik türünün karşıtı olmaktadır.
Objektiflik Kategorisi
Objektiflik Türleri
1.Ontolojik
Akıldan bağımsız, Belirli doğruluk, Standart uygulama
2.Epistemik
Kişiler arası anlaşırlık, Tarafsızlık/yansızlık
3 Semantik
Hakikat paylaşımı
Epistemik objektiflik türü olan tarafsızlık, menfaat ötesi, açık fikir-
li, mesafeli veya gayri şahsi niteliklerden oluşmakta; önyargı ve taraf-
girlik karşıtı olmaktadır. Hukuki bağlamlarda objektifliğin bu boyutu
kanunla- rın yapımı ve uygulaması evrelerinde geçerlidir. Objektifli-
ğin diğer türlerinde olduğu gibi “ya hep veya hiç olmak” yerine nice-
liksel bir nesnedir ve değişen derecede gerçekleşmektedir.
En yalın haliyle tarafsızlık, şu sorular etrafında şekillenmektedir:
Hâkim- ler kendilerini iktidarın mı, yoksa hukukun mu sadık birer
1
Usuli objektiflik Kant’tan gelmektedir. Bkz. M.H. Kramer. Objectivity and the
Rule of Law, Cambridge University Press, 2007. Bkz. Bangolore Yargı Etiği İlke-
leri; J. Rawls, Theory of Justice, s.137: objektiflik adına adalet ilkelerine varmak
üzere aktörleri farazi bir şekilde cahillik peçesi (veil of ignorance)arkasına konul-
maktadır. Her aktörün farazi konumda toplumdaki yeri, sınıfı veya sosyal statü-
sü, psikolojik eğilimleri, zekası ve gücü, toplumun ekonomik ve siyasi durumu,
toplumun kültürel seviyesi ve ait olduğu nesil hakkında bir bilgisi yoktur.