124 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Mustafa T. YÜCEL
123
Hukukun üstünlüğü adına, kuşkusuz, yargı görevi tam ve doğru
bir şekil- de yerine getirilmelidir. Bir hâkim için en zor olan medyatik
bir davada beliren eğilimlerden/önyargılardan kendini soyutlayabil-
mektir. Yargılama sistemini test edecek davalar da bu türdendir.
Avru-
pa İnsan Hakları Sözleşmesi
’nin 6/1 maddesine göre “tarafsızlığın” var-
lığı, öznel bir sınama (belli bir olayda belli bir hâkimin kişisel kanı ve
davranışları) ve nesnel bir sınamayla (hiçbir kuşkuya yer vermeyecek
derecede hâkime yeterli güvence verilip verilmediği) irdelenerek be-
lirlenmelidir.
55
Yoksa bir hâkimin kendi tarafsızlığını değerlendirmesi
gerçekçi olmayacaktır.
66
Psikologlar, kişilerin nesnellik illüzyonu yaşadıklarını belirttiler.
İnsanlar nesnel/objektif olduklarına inanırlar; kendilerinin diğerle-
rinden daha ahlaki ve adil olduklarını görürler ve kendileri yerine
başkalarında taraf- girlik görme eğilimdedirler. Bir hâkimin kendi ta-
rafsızlığını değerlendir- mesi zor olabilir. Bu konuda yer alan ilginç
sorulardan birincisi, insanın kendi yanlılıklarını saptamaya özgü sı-
nırlamalardır. Psikologlar, kişilerin nesnellik illüzyonu yaşadıkları-
nı belirtiyorlar: İnsanlar objektif oldukla- rına inanırlar; kendilerini
diğerlerinden daha ahlaki ve adil olduklarını görürler ve tarafgirli-
ğe karşı kör nokta edinerek kendileri yerine başka- larını tarafgirlik
içinde görme eğilimdedirler. Richard Posner’in
Hâkimler Nasıl Düşü-
nüyor
77
adlı eserinde
içe bakışı
kendimizi taraf tutma defisin- den kur-
tarmak üzere yaparken, ötekilerdeki tarafgirliği kanıtlamak üzere de
gerçekçi insan davranışı nosyonlarına başvurduğunu belirtmektedir.
Kuşkusuz, bu eğilimler hâkimlerin kendi tarafgirliklerini belirlemesi-
ni zorlaştırmaktadır.
5
Bkz. N. Centel. Ceza Muhakemesi Hakkında Hâkimin Tarafsızlığı İst., 1996, s.30;
Y.Ünver ve H.Hakeri. Ceza Muhakemesi Hukuku, (5.Bası) Adalet, 2012, ss.186-
197. E. Cansen “Mahkeme, muhakeme, hâkim ve hüküm” Hürriyet (25/01/2012),
s.12. Demok- ratik olmayan ülkelerde güçlü partilerin davaların nasıl karara bağ-
lanması istemleri şeklindeki “telefon adaleti” oldukça yaygındır(Yazarın notudur).
6
Balyoz davasına bakan Yargıtay 9. Ceza Dairesi üyeleri ve kararına yönelik eleş-
tiriler karşısında Anayasa Mahkemesi Başkanı Haşim Kılıç’ın, “Yargıtay’daki ar-
kadaşlarımızı yıllardır tanırım…olaylara hakim titiz ve tecrübeli bir ekiptir. Bu
nedenle arkadaşlarımızın yanlış yapma ihtimali çok ama çok düşüktür. Bunu ben
değil, zaten tüm Yargıtay bilir.” demesi yerinde bir duruş değildir. Bkz. M.Demir.
“Tanırım İyi Dairedir” Hürriyet (12/10/2013) s.1,23. Ayrıca bkz. “Söyleyin Haşim
Kılıç mı, Hilmi Özkök mü haklıdır?” Yeter Söz Milletin/Hürriyet (13/10/2013)
s.20; S. Selçuk. “Yanlış Duruşlar” Milliyet (17/10/2013)
7
R. Posner. How Judges Think, Harvard University Press, 2008.