125 / 533
Yargılamada Objektiflik ve Tarafsızlık
124
Yargılama sürecinde, Rosenthal ve Cordell (1985:82) tarafgir olan
bir hâkimin yargılama sonucunu etkileyebileceğini vurguladılar. Bu
etki normalde doğrudan fark edilemezse ise de, kendisini daha az be-
lirgin yollardan(örneğin duruşmada sanığa karşı olan tutumu, ifade-
lerin tutanaklara geçirilişi, dava yönetimi v.s.) sergileyebilir. Duruşma
öncesi dosya içeriğine bakan hâkimde oluşan önyargı bazen sonucu
etkileyebilen bir faktördür.
Yargıdaki iş yükü ve temposu da objektiflik/tarafsızlığı etkileye-
bilmek- tedir. Metropol adliyelerindeki duruşma takvimi ile Yargıtay
Ceza Daireleri(2012 yılı verilerine göre bir davanın ortalama görülme
süre iki dakika ile dokuz dakika, medyan süresi ise dört dakika) ile
Hukuk Dairelerindeki(ortalama görülme süresi iki dakika ile on iki
dakika, medyan süresi beş dakika) iş yükü bu kavramları sorgular bir
nicelik sergilemektedir. Kuşkusuz, fiziki güç gibi aklı güç te tüken-
mektedir. Arkası arkasına rasyonel karar vermek durumunda kalan
hâkimlerde “aklı enerji” eksikliği bir yan etki olarak belirebilmektedir.
İnsanlara özgü olan bu olgu sosyal psikolog Roy F. Baumeister’in “ego
depletion/ego tükenişi” olgusundan- öncesi Frued hipotezi olarak
bilinen bir- çıkarımdır. Teori, ben veya ego enerjisi transferini içeren
akli faaliyetlere özgüdür. Baumeister’in yapığı bir seri testlerin verdiği
en iyi bir örnek sabun gibi irade gücünün tükenebileceğidir. Ellerini-
zi defalarca yıkadığınızda sabun tükenir. İşte fiziki yorgunluk sonucu
beyin çaktırma- dan ve farkına varmaksızın kısa devreler yapmaya ve
bilişsel düşünmeye az yer verme yönelmektedir.
Alış veriş merkezlerinde yapılan bir deneyimde, bazı kişilerle
yapılan mülakat sonrası kendilerine yanıtlayabilecekleri kadar mate-
matik problemlerini tamamlamaları istendiğinde ortaya çıkan sonuç,
“tükenin- ceye kadar alış veriş yapanların iradi güçlerinde düşüş ol-
duğudur”: Gün içinde alış veriş sırasında çoğu kararları dükkanlarda
verenler bu sınava çok az dayanabilmiş.
Objektiflikle yakından ilişkili olan bir konu da hâkimin reddidir.
Psikolo- jik araştırmalar, hâkimin reddi konusunda kural ve usullerin
geliştirilme- si kadar böyle bir talep karşısında hâkimlerin kendileri-
ne soracakları sorular hakkında da bilgi sağlayabilirler. Çoğu reddi
hâkim durumları CMK/HMK ve
adli etik’çe
düzenlenmiş bulunmak-