120 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Mustafa T. YÜCEL
119
hizmetkarı olarak görmektedirler? İktidara itaat eden bürokratlar ola-
rak mı, yoksa eleştirel bir zihin ile adalet aktörleri olarak mı düşünüp
görevlerini yerine getirmektedirler? Duyguların hukuku ve yargıyı
etkilemesi göz önüne alınarak çeşitli medya öğeleriyle beslenen kamu-
oyunun yargıyı baskı- laması eğilimi ne ölçüdedir? Genelde hukukun
özelde yargı mekanizma- sının bunları sınırlama kapasitesi var mıdır?
Bunlar, kuşkusuz, hâkimler- deki zihniyet kalıpları saptanarak yanıt-
lanacak sorulardır. Kararı verecek aktörler önyargısız ve objektif ola-
bilme koşullarına sahip olabilmelidir. Bu bağlamda “erişebilirlilik”,“
bağımsızlık”,“tarafsızlık”,“hesap verilirlik/ saydamlık” ve “etkililik”
önemli odaklar/ölçütler olmaktadır.
“Hâkim, hukuk esasları ve vicdanı yerine idare adamlarının veya
davada ilgisi olanlardan birisinin etkisi altında kalarak karar verir-
se, verdiği karar, özünde adaletle ilgisi bulunmayan bir belge, daha
açıkçası bir zulüm belgesinden ibaret kalır. Bu durum haksızlığa uğ-
rayanın olduğu kadar bütün toplumun gönül rahatlığını bozar. Zira
yurttaş haklı olarak aynı felaketin bir günkendi başına da geleceğini
düşünür.”(Recai Seçkin,
1960 Adli yıl açış konuşması).
Bağımsızlık(
independence
),
22
yargının dışardan(yürütme erki/özel
kişiler- den) veya içerden (ceplerinde dosya numarası taşıyan bazı
hâkimlerden) gelebilecek her tür etkiden bağımsız olarak, 1) Hâkimin
kanun, hukuk ve kendi vicdanına göre karar vermesi; ve 2) Hukukun
üstünlüğünü sağla- mak amacıyla davranmasıdır. Bağımsızlık ve ta-
rafsızlık ilişkisinde, ekseriya, biri ötekine bağlı bulunmaktadır.
Hesap verilebilirlik, açıklık ve saydamlık için de, 1) Kararlar ge-
rekçeli olmalı ve ilke olarak temyize tabi olmalı, ve 2) Etik kurallara
göre faaliyet gösterilmelidir (
Bangalor Yargı Etiği İlkeleri/ Savcılar için
Budapeşte İlkeleri)
).
33
Bu noktada bağımsızlık ve tarafsızlık açısından iki
2
Bkz. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Hâkimlerin Bağımsızlığı, Etkinliği ve Rolü
Hakkında Rec (94) 12 sayılı Tavsiye Kararı; Office of Democracy and Governance
Guidance for promoting judicial independence and impartality,revised edition, Ja-
nuary 2002, Washington,D.C. Bkz.S. Selçuk. Bağımsız Yargı-Özgür Düşünce İmge
Kitabevi, Mart 2007. Ayrıca bkz. R. Nozick. “Tarafsız olamayan devlet” Anarşi,
Devlet ve Ütopya(
Çev.A
.Oktay) İst. Bilgi Üniv. Yayını, Aralık 2000,ss.344-46.
3
Her iki ilke de Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nca benimsenmiştir. Bu ilkeler
aksine davranışın ortaya çıkaracağı sonuçların 5237 sayılı TCK’nun 257. madde-
sinde açıklanan suç öğelerini içermesi durumunda da yetki ve görev ihmalinden
veya kötüye kullanılmasından söz edilmesinin açık olduğu içtihat edilmiştir. Bkz.
CGK. 20/11/2007, 5-83/244: Adalet Bakanlığı Etik Komisyonu- 5176 Sayılı Kamu