131 / 533
Yargılamada Objektiflik ve Tarafsızlık
130
İlgili daireye
gönderilen dosya sayısının çıkan işlerdeki oranı 2011 yı-
lında % 19’u (75,167) bulmaktadır. Buna ek olarak, ilk derece hukuk
mahkemeleri kararlarını “ret” ve “geri çevirme” oranları toplamının
% 18,1’i bulduğu görülmektedir. Yıllardır süregelen
geri çevirme
ora-
nı genelde kırtasiyeciliği önleyici etkili bir çözüm getirilemediğinin
göstergesidir. Bu türden sorunların üstesinden gelinmesi ve objektiflik
sağlanması için yargıda yapay zeka yazılımlarının geliştirilmesine ge-
reksinme vardır.
Bu bağlamda başarılı hukuk uygulamasının en temel koşulu olan
hukuki araştırması yapay zeka ile destekli
nitelikli hâkim
, olmazsa ol-
maz bir gereksinmedir. Bu bağlamda, hâkimler aydın birer kişi olmanın
dürüstlüğü içinde ihtiraslarına karşı uyanık olmalıdır. Tarafsızlığın bir
hayal, dürüstlüğün ise bir görev olduğu bilinmelidir. Bu doğrultuda,
tüm ilgililerin dava öncesi önyargılı olduğu düşüncesinden hareket
eden hâkimin tarafsızlık konusunda bilinçli çaba gösterme olasılığı,
bir diğerinin kürsünün kendisini şaşmaz bir mantıki hakikat organı
yapması inancından fazla olacaktır.
Hâkim ve savcıların tarafsızlığı, bağımsızlığı ile avukatların ba-
ğımsızlı- ğının temin edilmesi görevi, bu meslek mensuplarının işleriy-
le meşgul olmalarına izin vererek pasif bir şekilde yerine getirilemez.
Bağımsızlık- larının sağlanmasına dair yasal yükümlülük, yersiz mü-
dahalelerin tüm biçimlerine karşı hâkim, savcı ve avukatların mesleki
görevlerini etkili bir biçimde yerine getirmek üzere, onların koruması
için harekete geçiril- mesi anlamına gelmektedir.
Hâkim, savcı ve avukatların sorumluluklarını üstlenmede tama-
men yetersiz veya isteksiz olması hallerinde,
Hukuk Devleti
sürdürüle-
mez ve insan hakları
de facto
olarak uygulanamaz/korunamaz.
Hukukçular, mantığın kullanılmasında ya akılcı ya da mistikler-
dir. Akılcı olanlar uslamlamanın sonuçlarına zımni rıza göstermekle
kalmayıp, güvenli bir sonucun başka şekilde elde edilemeyeceğine
de inanmaktadır. Ne var ki, bu yaklaşımda, pozitif kuralın mantıki
uygulamasının sıkça gözlenen absürt sonuçlar vermesi kaçınılmaz
olmaktadır-
Summa jus summa
injuria
.
Emerson’un belirttiği “insanlar
zannettiklerinden daha akıllıdır”
dictumu
onlara egemendir. Sizler ka-
nıtlamak istediğiniz bir şey için mantık olarak bir avukatı kiralıyorsu-
nuz. Mistikler ise, uslamlamaya güvenmeyip; sezgi, duyu veya duy-
gulanmaya özgülenmektedirler.