TBB Dergisi 111. Sayı

Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması

olmalı ve edimler arasında objektif yönden ağır bir oransızlık mey-

dana gelmiş olmalıdır. Edimler arası denge, başka bir ifade ile işlem

temeli önemli ölçüde bozulmamış olmakla birlikte, borçlu yönünden

gerçekleşen aşırı ifa güçlüğü de ayrıca bir uyarlama nedeni oluştura-

caktır. Edimler arası denge önemli ölçüde değişmemiş veya ifa güç-

lüğü aşırı derecede ağırlaşmamış ise hakimin sözleşmeyi uyarlaması

mümkün olmayacaktır.

TBK 138. maddenin düzenlemesinde

“sözleşmenin yapıldığı sıra-

da mevcut olguların, kendisinden ifanın istenmesini dürüstlük kurallarına

aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değişmiş olması”

ifadesi kullanıl-

maktadır. TBK 138. md’ de yer alan bu düzenleme ifanın beklenemez-

liği şartı olarak nitelenmektedir. Sözleşmenin uyarlanabilmesi için,

sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan durum değişiklikleri

nedeniyle ifanın sözleşmenin bir tarafı için, dürüstlük kuralı kapsa-

mında beklemez hale gelmiş olması gerekir. Mağdur tarafın ifayı ger-

çekleştirmesinin kendisinden beklenememesinin dereceleri TBK 138.

maddenin uygulaması açısından önemlidir. Çünkü sözleşmenin uyar-

lanarak dahi ifası beklenemiyor ise TBK 138. maddede yer alan

“…

borçlu hakimden

sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu

mümkün olmadığı takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir.”

düzenlemesi kapsamında sözleşme sona erdirilecektir. Yargıtay

“söz-

leşmenin ifasının çekilmez hale gelmesi”

ifadesiyle kararlarında bu şarta

yer vermektedir.

E. Edimin Henüz İfa Edilmemiş veya İfanın Aşırı Ölçüde

Güçleşmesinden Doğan Haklar Saklı Tutularak İfa Edilmiş

Olması

Yasa düzenlemesi yapılmadan önce de işlem temelinin çökmüş sa-

yılabilmesi ve sözleşmenin uyarlanabilmesi konusunda öğretide bas-

kın görüş, edimin henüz ifa edilmemiş olması gerektiği şeklindeydi.

Zira edimin ifası zaten ortada bir güçlük olmadığının göstergesi olarak

nitelenmektedir.

Eren Fikret, age, s.486.

Baysal Başak, “Aşırı İfa Güçlüğü”, s,133-134.; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun

26/09/2007 tarihli, 2007/11-612 Esas, 2007/612 Karar sayılı ilamı.

com Erişim Tarihi 02/04/2013.)

Eren, Fikret : age, s.486, KAPLAN, İ. ; Hakimin Müdahalesi, s.152, ARAT, A. ;