TBB Dergisi 111. Sayı

Anayasaya Uygunluk Denetiminde Çelişme İlkesi

312

Öncelikle belirtmek gerekir ki, yazılı açıklama gönderme belirli

kişi/gruplara kanunla tanınmış bir hak olduğu halde, sözlü açıkla-

manın yapılabilmesi tamamen Anayasa Mahkemesinin takdirindedir.

Anayasa Mahkemesi kararlarında, yazılı açıklama alındığı ya da sözlü

açıklama dinlendiği, kimlerin sözlü açıklamada bulunduğu gibi hu-

suslar

“Esas inceleme”

başlığı altında karar verilirken dikkate alınan

diğer belgeler arasında sayılmaktadır. Bu kararların az bir kısmında,

yapılan açıklamaların özeti de konulmuştur.

Ancak, çoğunlukla bun-

lara ilişkin sağlıklı bir bilgiye ulaşmak olanaklı değildir. Bu kısımda,

Mahkeme kararlarında belirtildiği kadarıyla yazılı ve sözlü açıklama-

ların çelişme ilkesine ne derece hizmet ettiği sorgulanacaktır.

a) Anayasaya Uygunluk Denetiminde Yazılı Açıklamanın Rolü

1961 Anayasasıyla Anayasa Mahkemesinin kurulmasının ardın-

dan, 44 sayılı Kanun için hazırlanan hükümet tasarısında, yalnızca

Meclis Başkanlarına yazılı açıklama gönderme hakkı tanınmıştı.

Ada-

let Komisyonundan aynen geçen madde, Anayasa Komisyonu önüne

geldiğinde ciddi biçimde eleştirilerek değiştirilmiştir. Meclis Başkan-

larının tarafsızlığı ilkesine vurgu yapılan bu eleştirilerde, tartışmala-

ra katılması, oy kullanması yasaklanmış birinin önemli siyasi tepkiler

yaratabilecek nitelikteki bir konuda görüş bildirmesinin sakıncalarına

değinilmiş ve Meclis içinde birbirinden farklı görüşlerin olduğu hatır-

latılmıştır.

İptal davası yoluyla yapılan başvurularda, davalının TBMM ya da

meclislerden biri olmadığı, sadece bir hukuk normu olduğu belirtil-

miş, özellikle itiraz yolu başvuruları bakımından yıllar sonra yapıla-

cak bir başvuruda dönemin yasama organının muhatap alınmasının

yersiz olduğu ileri sürülmüştür. Aslında, asıl sorunun Anayasayı an-

layış ve yorumlayış sorunu olduğunu belirten Komisyon, yıllar içinde

hükümlerin yorumlanmasındaki değişikliklerde siyasi partilerin rolü-

Yazılı açıklamanın özeti yer alan karar: E.1968/15, K.1968/13. Karşı oyda yazılı

açıklamanın özeti yer alan karar için bkz. E.1988/37,K.1989/36. Sözlü açıklama

özeti yer alan kararlar: E.1967/13, K.1969/5; E.1967/32, K.1968/57; E.1969/68,

K.1970/34; E.1970/3, K.1970/35; E.1970/48, K.1972/3; E.1972/49, K.1974/1;

E.1975/183, K.1976/15; E.1981/3, K.1981/27; E.1985/1,K.1986/4; E.1996/5,

K.1996/26.

Millet Meclisi Tutanakları Sıra Sayısı 54, s.60.