427 / 533
Birleşmiş Milletler Andlaşması Çerçevesinde Ekonomik Yaptırımların Hukuki Niteliği ...
426
lararası barış ve güvenliğin sağlanabilmesi için gerekli olan araçlar
maddenin devam eden fıkralarında düzenlenmektedir. 1. maddenin
3. fıkrasında yer alan “insan hakları ve temel özgürlüklere saygının
geliştirilmesi ve güçlendirilmesi” de bu araçlardan biridir.
65
1945’ten
bu yana uluslararası hukukta meydana gelen değişiklikler onu devlet
merkezli yapıdan çıkararak, birey merkezli bir eksene oturtmuştur. Bu
değişimin bir sonucu olarak uluslararası barış ve güvenlikle, adalet ve
uluslararası hukuk arasında doğal bir bağ oluşmuştur. 1/1. madde-
nin lafzında ayrı tutulan bu kavramlar, günümüzde birbirinden ayrı
olarak değerlendirilememektedir.
66
Nitekim kapsamlı ekonomik yap-
tırımların sivil nüfusa verdiği zararlar göz önünde bulundurularak,
insan hakları ve insancıl hukuka ilişkin çeşitli istisnalarla
67
ekonomik
yaptırımların olumsuz etkilerini engelleme çabaları,
68
Konseyin tutu-
munda meydana gelen değişikliğin önemli bir göstergesidir. Bireyleri
hedef alan yaptırımlar bakımından ise malvarlığının dondurulması
kararları uygulanırken, kişinin temel harcamalarını karşılayacak bir
miktarın bu işlemden istisna edilmesi,
69
insani ya da dini nedenlerden
dolayı ya da kişinin vatandaşlığında olduğu devletin ülkesine girebil-
mesi için seyahat yasağına getirilen istisnalar
70
, insan hakları bakımın-
dan getirilen önemli istisnalardır.
71
Konsey, her yaptırıma ayrı ayrı uy-
gulanan bu istisnaların yanında,, çeşitli tarihlerde, potansiyel insancıl
hukuk ihlallerinin yaptırım kararları alınmadan önce dikkate alınma-
sı, yaptırımların hedeflerinin dikkatli bir biçimde seçilmesi ve amaç-
larının açıkça belirlenmiş olması ve insancıl hukuk ve insan hakları
bakımından muhtemel olumsuz etkileri ile bunların etkin bir biçim-
de uygulanabilmesi arasında bir dengenin oluşturulması gerektiğini
belirten açıklamalar yapmıştır.
72
Başlangıçta, Konseyin malvarlığının
dondurulması ve seyahat yasağına ilişkin kararlarına karşı herhangi
bir başvuru yolu bulunmuyordu. Bireylerin ya da şirketlerin, Yaptırım
Komitelerinin listelerinden çıkarılabilmesi ancak diplomatik yollarla
65
Wolfrum, 2012, S. 109-110.
66
Vera Gowland-Debbas, “Security Council Change: The Pressure on Emerging
Public Policy”, International Journal, 2009-2010, Vol. 65, Issue 1, s. 129.
67
S/ RES/ 661 (1990), para. 3; S/ RES/ 757 (1992), para. 4.
68
Froweın; Krısch, 2002, s. 711.
69
S/RES/1452 (2002) para. 1; S/RES/1735 (2006) para. 6.
70
S/RES/1844 (2008) para. 1, 2.
71
Krısch, 2012, s. 1315.
72
Krısch, 2012, s. 1316.