430 / 533
TBB Dergisi 2014 (111)
Berat Lale AKKUTAY
429
1. Uluslararası Adalet Divanı Tarafından Yargısal Denetim
BM Andlaşması’nda, BM’nin organlarının almış olduğu kararla-
ra karşı herhangi bir yargısal denetim öngörülmemiştir. Uluslararası
Adalet Divanı (UAD) ise Namibya Danışma Görüşünde, kendisinin
BM organlarınca alınan kararlar bakımından herhangi bir yargısal
denetim yetkisi ve temyiz mercii olmadığını ifade etmiştir.
83
Bununla
beraber Divan, çeşitli kararlarında, Güvenlik Konseyi kararlarının ge-
çerliliğini ve bunların
ultra vires
niteliğini değerlendirmiştir.
84
BM Andlaşması’nda, Güvenlik Konseyi kararlarının yargısal de-
netimine açıkça izin veren bir hüküm yoktur ancak bunu yasaklayan
bir hüküm de yoktur. Nitekim iç hukuk sistemleriyle kıyaslandığında
da anayasaya uygunluk denetimi açıkça yasaklanmadığı müddetçe
yargıçların bu tür bir denetim yapmalarına herhangi bir engel yok-
tur.
85
Ancak çekişmeli davalar bakımından UAD Statüsü, davada ta-
raf olma ehliyetini yalnızca devletlere tanımaktadır.
86
Dolayısıyla Gü-
venlik Konseyi kararlarının hukuka aykırılığı iddiasıyla bir devletin
UAD’de dava açması mümkün değildir. Ancak dolaylı da olsa, Kon-
sey kararlarının geçerliliği Divanca incelenmektedir.
A. Danışma Görüşleri
BM Andlaşması’nın 96. maddesi uyarınca BM Güvenlik Konseyi,
Genel Kurulu, Genel Kurulun yetkilendirdiği diğer BM organları ile
BM uzmanlık kuruluşlarının, hukuki meseleler hakkında Divan’dan
danışma görüşü talep etme yetkisi vardır. BM’nin diğer organları ve
uzmanlık kuruluşları, kendi görev alanlarıyla ilgili konular hakkında
danışma görüşü isteyebilirken, Genel Kurul ve Konsey’e bu konuda
83
Legal Consequences for States of the Continued Presence of South Africa in Na-
mibia (South West Africa) Notwithstanding Security Council Resolution 276, Ad-
visory Opinion, ICJ Rep. 1971, 16, para. 89.
84
ICJ Rep. 1971, para. 87 vd.; Certain Expenses of the UN, Advisory Opinion, ICJ
Rep. 1962, 151, s. 168; Legal Consequences of the Construction of a Wall in the
Occupied Palestinian Territory, Advisory Opinion, ICJ Rep. 2004, 136, Para. 24, 25
Vd.
85
Dapo Akande, “The International Court of Justice and the Security Council: Is
there Room for Judicial Control of Decisions of the Political Organs of the United
Nations?”, International and Comparative Law Quarterly, 1997, Vol. 46, Issue 2, s.
326.
86
UAD Statüsü, m. 34/1.