TBB Dergisi 111. Sayı

TBB Dergisi 2014 (111)

Berat Lale AKKUTAY

421

gerçekleştiğine karar verdikten sonra, tavsiye kararlarından askeri ni-

telikteki yaptırımlara kadar çok çeşitli kararlar alabilir. Durumun ağır-

lığına göre hangi kararı alacağı BM Andlaşması’nda belirtilmemekte,

bu konudaki yetki Güvenlik Konseyine bırakılmaktadır.

Güvenlik Konseyi, 41. madde çerçevesinde uygulanacak aske-

ri olmayan yaptırımlar konusunda da serbest bırakılmıştır. Konsey,

hangi konularda yaptırım kararı alacağını kendisi belirler. Madde

hükmünde, bu yaptırımların neler olabileceği tahdidi olmayan bir bi-

çimde sayılmıştır. Söz konusu maddeye göre yaptırımlar, ekonomik

ve diplomatik ilişkilerin kesilmesi, ulaşımın engellenmesi şeklinde

olabilir. Konseyin sayılanlar dışında başka yaptırımlara başvurma-

sı da mümkündür. Bu konuda ne 41. madde hükmünde ne de BM

Andlaşması’nda herhangi bir kısıtlama mevcuttur.

Doksanlı yıllara dek BM’nin VII. Bölüm çerçevesinde yaptırımlar

uygulaması oldukça nadir görülen bir durumdu zira Güvenlik Konse-

yinin beş daimi üyesinin veto hakkı nedeniyle ancak bu üyelerin veya

bunların müttefiklerinin dahil olmadığı durumlarda yaptırım karar-

ları alınabiliyordu.

Soğuk savaşın sona ermesi ve buna koşut olarak

siyasi blokların yok olmasıyla birlikte, daimi Konsey üyeleri arasında

daha yakın bir işbirliği dönemi başlamış, Rusya ve Çin çoğu kez veto

hakkını kullanmak yerine oy kullanmamayı tercih etmiştir. Böylelikle

Konseyin, idari ve hukuki konulardaki etkinliği artmıştır.

Geleneksel olarak, Konseyin VII. Bölüm uyarınca kabul ettiği yap-

tırımlar, uluslararası silahlı çatışmalarla, bir devlette faaliyet gösteren

asilere başka bir devletçe doğrudan veya dolaylı olarak destek veril-

mesi gibi durumlara yöneliktir.

İnsan hakkı ve insancıl hukuk ihlal-

leri, uzunca bir süre uluslararası barış ve güvenliğin temel unsurları

olarak kabul edilmemiştir. Bu ihlaller, VII. Bölüm kapsamında kabul

edilen yaptırımlar için bir sebep teşkil etmemiş, bir devletin iç mese-

leleri olarak değerlendirilmiştir.

Bununla birlikte, zaman içerisinde,

Gowland- Debbas, 2001/A, S. 287; Froweın; Krısch, 2002, S. 705.

Pellet; Mıron, 2012, para. 26.

Eugenia Lopez-Jacoıste, “The UN Collective Security System and Its Relationship

with Economic Sanctions and Human Rights”, Max Planck Yearbook of United

Nations, 2010, Vol. 14, s. 281.

Lopez-Jacoıste, 2010, s. 281.