62 / 413
TBB Dergisi 2014 (112)
Hüseyin Can AKSOY
61
2. Haberin Gerçekliği
Bir haberin kamu yararına hizmet edebilmesi için gerçek olması
gereklidir. Gerçek dışılık verilen haberin hiç meydana gelmemiş bir
olaya ilişkin olmasından, olayın gerçekte başka türlü meydana gelmiş
olmasından veya bir olaydaki bazı unsurların gizlenmesinden ya da
olayın bazı unsurlar eklenerek nakledilmesinden kaynaklanabilir.
14
Bir açıklamanın gerçeğe uygun olduğuna dair ispat yükü açıklamada
bulunan üzerindedir.
15
Basın faaliyetinin kamunun yararına hizmet edebilmesi, basının
yalnızca gerçeğe uygun haberler yapması halinde söz konusu olabi-
lecektir. Bu nedenle, haber yapılmadan önce her türlü dikkat ve özen
gösterilerek haberin gerçeğe uygun olup olmadığı araştırılmalıdır.
16
Bu bağlamda haberin “maddi gerçeğe uygunluğu” ile “görünürdeki
gerçekliğe” uygunluğu arasında bir ayrım yapılmaktadır.
Maddi gerçeklik haber konusu olayın
somut olarak
haberde zikre-
dilen şekilde gerçekleşip gerçekleşmediğini ifade etmektedir. Görü-
nürdeki gerçeklik, ise
“o anda belirlenen ve var olan ve orta düzeydeki kişi-
lerce de yayının yapıldığı biçimi ile kabul edilen olgular”
a uygunluğu ifade
etmektedir.
Yapıldığı sırada “görünürdeki gerçekliğe” uygun görülen bir ha-
berin, aslında “maddi gerçekliğe” uymadığının anlaşılması halinde,
Yargıtay haberin gerçek olması koşulundan haberin görünürdeki ger-
çekliğinin - diğer bir değişle verildiği andaki beliriş biçimine uygunlu-
ğunun - anlaşılması gerektiğini kabul etmektedir.
17
Diğer bir ifadeyle,
bir haberin yapıldığı sıradaki görünürdeki gerçekliğe uygun olması, o
haberin gerçek kabul edilmesi bakımından yeterlidir. Bu kabul, habe-
rin güncel olması ihtiyacından doğar. Güncellik ile kastedilen haber
konusu olayın sonuçlarının haber sırasında hala canlı ve taze olması-
dür. Oğuzman/Öz, s. 495.
14
Kılıçoğlu, Şeref, s
. 1
64; Avşar/Öngören, s. 112.
15
Örneğin bkz. Yarg. HGK, 14.2.2001, 2001/4-118 E., 2001/115 K.; Oğuzman/Öz, s.
495; Çetin, Basın Hukuku, s. 276; Gedik, s. 158.
16
Kılıçoğlu, s. 317; Çetin, Basın Kanunu, s. 160
.
17
Örneğin bkz. Yarg. HGK, 12.06.2002, 2002/4-480 E., 2002/519 K.; Yarg. 4. HD.,
21.1.2002, 2001/9557 E., K. 2002/549 K.; Yarg. 4. HD., 17.4.2002, 2002/338 E.,
2002/4954 K.