230 / 497
TBB Dergisi 2014 (114)
Yavuz YAYLA
229
Bununla birlikte 1790 ve 1793 yılları arasında, eserler üzerinde
dünyadaki ilk yasal inceleme sistemine sahip olan ABD, incelemele-
ri yapanların Başsavcı, Savaş Bakanı ve Dışişleri Bakanı olmasından
dolayı inceleme süreci hantal bir yapı sergiliyordu. Bu tespiti vurgu-
layan özellikle yükün en büyük kısmını taşıyan
Thomas Jefferson
’du
ve ona göre incelemeyi yapacak resmi kurumların, yapılan başvuru-
ların incelemesini gerçekleştirecek kadar zamanları yoktu.
48
Aslında
gerçek neden, tekellerin ABD’nin kurucu babaları için çok fazla gözde
olmamasından kaynaklanmaktaydı.
49
Jefferson
sınırlı tekeller de dâhil
olmak üzere İnsan Hakları Beyannamesinin tekelleri yasakladığını
özgün bir şekilde ileri sürmüştür.
50
ABD Yüksek Mahkemesi
Graham
v. John Deere Co.
davasında
Jefferson
’un
görüşlerini şu şekilde özetlemiştir:
Jefferson
fikri mülkiyet haklarında doğal haklar teorisini reddetmiş ve
patent sisteminin sosyal ve ekonomik gerekçesini açıkça kabul etmiş-
tir. [Jefferson’a göre] Patent Tekeli mucidi ve onların buluşlarının doğal
haklarını korumak için tasarlanmamıştır. Patent Tekeli tam tersine ge-
lişim
için bir teşvik, ödül olmuştur.
51
Thomas Jefferson
genel itibariyle patent tekellerine karşı olmasına
rağmen, İnsan Hakları Beyannamesi hazırlandıktan sonra sınırlı sü-
reli tekellerin, icatlar ve edebiyat eserleri alanında uygulanabileceğine
yönelik şekilde anayasal düzenleme yapılabileceğini kabul etmiştir.
52
1836 Patent Kanunu’nun gözden kaçan önemli bir noktası ise şu-
dur: Kanun’da, ABD vatandaşı olan ve olmayan yatırımcılara verilen
hakların kapsamı ve araştırma yapabilecekleri alanlarla ilgili bir ayrı-
ma gidilmemiş ise de, yabancı uyruklular özellikle de İngiliz vatan-
daşı olanlar, daha çok ücret ödemek zorundadırlar. Fakat başlangıçta
Amerikan vatandaşı olmayan kişilere karşı uygulanan bu ve benzeri
ayrımcılıklar 1861 yılında kaldırılmıştır.
53
48
Zorina B. Khan and Kenneth L. Sokoloff, a.g.m., s. 236, dip not:3.
49
Samuel A. Oddi, a.g.m., s. 420.
50
Thomas Jefferson’dan Seçme Parçalar, çev. Mete Tunçay, Türk Siyasi İlimler Der-
neği Yayınları, İstanbul, 1961, s. 34.
51
Graham v. John Deere Co., 383 U.S. 1, 7 (1965)’den naklen; Samuel A. Oddi, a.g.m.,
s. 420.
52
Samuel A. Oddi, a.g.m., s. 420.
53
Graham Dutfield, Uma Suthersanen, a.g.e., s. 107.,