TBB Dergisi 114. Sayı

Gündelik Dil Felsefesi, Betimleyici Sosyoloji ve Eleştirellik

362

gündelik dil felsefesinin en önemli temsilcileri John Langshaw Austin

ve (geç dönem çalışmalarıyla) Ludwig Wittgenstein’dır.

Analitik hukuk felsefesinin ünlü ismi H. L. A. Hart’ın eserlerin-

de bu iki figürün etkileri açıkça görülür. Hart’ın Oxford’da felsefe öğ-

rettiği yıllar, gerek Oxford gerek Cambridge çevrelerinde dil felsefesi

çalışmalarının revaçta olduğu yıllardır. Bu çevrelerde, sırasıyla adı

geçen iki düşünür yönlendirici konumdadır. Belli yaklaşım farklılık-

ları görülse de, düşünürlerin ortak noktaları, insanlar arasındaki an-

lamlı iletişim biçimlerinin çeşitliliğini görmeleri ve felsefi sorunların

çözümünde dil analizinin olanaklarını araştırmalarıdır. Dilin farklı

biçimlerinin ve çeşitlilik içindeki işlevlerinin incelenmesine yönelen

dil felsefesi, böylece, dil kullanımından kaynaklanan sorunların teşhis

edilebildiği her disiplini kendisine konu edinebilir hale gelir. Hart da,

bu görüşlerin etkisiyle, dil felsefesinin bu biçiminin hukuk felsefesi ile

olan ilgisini araştırmaya girişir.

Teorisinde gündelik pratiği öne çıkarmaya çalışan Hart, kavram-

sal hukuk teorisini ortaya koyduğu ünlü

Hukuk Kavramı

başlıklı kitabı-

nın önsözüne, eserinin “betimleyici sosyoloji” kapsamında bir çalışma

olarak görülebileceği iddiasını da ekler. Düşünür, kavramların kendi-

likleri itibariyle sahip oldukları varsayılan anlamlara dair incelemele-

rin yararsız olduğunu belirtir. Sosyal durumlara veya sosyal ilişkilere

dair birçok ayrım, ancak, onları dile getirdiğimiz ifade biçimlerinin

standartlaşmış kullanımlarına bakılarak ve bunların yerleşik olduk-

ları konumlar incelenerek aydınlatılabilir.

İfadelerin standartlaşmış

kullanımlarına yapılan vurgu, dilin gündelik kullanımına dair çö-

zümlemelerle yakından ilgilidir. Kitabında pratiğe yönelik bu esasları

kabul ediyor oluşu, Hart’ın söz konusu eserini betimleyici sosyoloji

kapsamında sunmasının temel nedenidir.

Ancak Hart’ın esinlendiği ve kullandığı biçimiyle gündelik dil fel-

sefesi, onun kurmaya giriştiği hukuk teorisi üzerinde sorun yaratan

Christopher Hutton, Language, Meaning and the Law, Edinburgh University

Press, 2009, s. 55; R. Levent Aysever, “Sunuş”, J. L. Austin, Söylemek ve Yapmak,

çev. R. L. Aysever, Metis, İstanbul, 2009, s. 13-14.

H. L. Hart, “Introduction”, Essays in Jurisprudence and Philosophy, Clarendon,

Oxford, 1983, s. 2-3. Hart’ın hukuk teorisinin tüm yönleriyle ilgili olarak bkz. Şule

Şahin Ceylan, H. L. A. Hart’ın Hukuk Kavramı, XII Levha, İstanbul, 2014.

H. L. A. Hart, The Concept of Law, Second Ed., Oxford University Press, 1997, s.

vi.