364 / 497
TBB Dergisi 2014 (114)
Saim ÜYE
363
bazı etkilerde bulunur. Kısmen bununla bağlantılı olarak, betimleyici
sosyoloji iddiası da tehlikeye girer. Aşağıda bu konulara işaret etmeye
çalışacağız.
Gündelik Dil, Betimleyicilik ve Hart
1950’lerin Oxford felsefe çevresinde düzenlenen seminer dizileri-
nin katılımcıları arasında bulunan Hart, bu dönemde dil felsefesi ça-
lışmaları alanında merkezi bir figür olarak görülür.
4
Hart tartışmalara
hukuk dilinin kullanımından örnekler vererek katkı sunar. Dil felse-
fecisi John Langshaw Austin’in
Söylemek ve Yapmak
5
başlığıyla dilimi-
ze çevrilmiş olan kitabında geliştirdiği söz edimleri teorisini kısmen
buna borçlu olduğu söylenir. Hart, sadece bir teorisyen değil, hukuk
uygulamasına da aşina biri olarak, vasiyet düzenleme, mülkiyet nakli
veya şirket kuruluşu gibi birçok hukuki edim ile söz edimleri arasın-
daki benzerlikler konusunda aydınlatıcı açıklamalar yapar.
6
Nitekim J.
L. Austin’in “bir şey söylemek bir şey yapmaktır” diye özetlenen görü-
şünü ortaya koyduğu eserinde hukukçulara ve hukuk teorisyenlerine
göndermeler bulunur. Örneğin, dilin gerçekliği saptayıcı kullanımına
odaklanan diğer dil felsefecilerini eleştirip dilin edimsel kullanımını
öne çıkarmaya çalışırken, “bütün insanlar içinde gerçek durumun far-
kında olanlar hukukçular olsa gerek” diye yazar; “Şu anda böyleleri
de var belki. Ancak onlar da çekine çekine dile getirdikleri bir masa-
la, ‘hukuki’ bir bildirimin bir olgu bildirimi olduğu masalına yenik
düşüyorlar çoğunlukla.”
7
Düşünür, gerçek durumun farkında olanlar
arasında, muhtemelen Hart’ın da bulunduğu kanısındadır; zira belli
terimlere dair hukukçu kullanımlarına değindiği yerde, J. L. Austin
saptamayı Hart’a borçlu olduğunu belirtir.
8
Etki tek yönlü değildir. Bu
seminerlerde edindiği fikirler Hart’ın kendi hukuk teorisini geliştir-
mesinde büyük katkı sağlamıştır. Hart hukuki terimler için kesin ta-
nım arayışlarını eleştirir. Kelimelerden ziyade kelimeleri kullanarak
hakkında konuşmakta olduğumuz gerçekliğin esas alınmasına ve ke-
4
A. M. Honore, “Real Laws”, P. M. S. Hacker, J. Raz (eds.),
Law, Morality and Society
,
0xford, 1977, s. 117, aktaran: Neil MacCormick, Zenon Bankowski, “Speech Acts,
Legal Institutions and Real Laws”, Neil MacCormick, Peter Birks (eds),
The Legal
Mind
, Clarendon, Oxford, 1986, s. 121.
5
J. L. Austin,
Söylemek ve Yapmak
, çev. R. L. Aysever, Metis, İstanbul, 2009.
6
MacCormick, Bankowski, yuk. dn. 4, s. 122.
7
J. L. Austin, 2009, s. 42.
8
J. L. Austin, 2009, s. 45.