TBB Dergisi 114. Sayı

Gündelik Dil Felsefesi, Betimleyici Sosyoloji ve Eleştirellik

368

şünmesinin nedeni bu dayanaktır. Böylece analitik felsefenin sadece

kelimelerle ilgilenmekle yetindiği yanılsamasından kurtulur ve keli-

melerle ilgilenmenin esasında hayatın kendisi ile ilgilenmek olduğunu

fark ederiz. Muğlak olduğunu düşündüğümüz kelimelerde bile, Hart’a

göre bu yolla, gölgeli olmayan çekirdek bir anlamın varlığı keşfedile-

bilir. Bu çekirdek anlam, bizi farklılıkların ardındaki asgari ortaklığa,

yani ilgili kelimenin veya ifadenin standart kullanım biçimine ulaş-

tırır ki, bundan sonra yapılacak şey, farklılıkları bu standart biçimin

taşıdığı unsurlardan bazılarının yokluğu temelinde anlamaya çalış-

maktır. “Yükümlülük sahibi olmak” ifadesinin standart biçimde kul-

lanıldığı sosyal bağlamın bir hukuk düzeninin varlığına işaret ettiğini

belirten Hart, bu yolla John Austin’in yapamadığı ayrımı yapabildiğini

ileri sürer.

Hart’ın içsel ve dışsal bakış tarzları arasında yaptığı ayrım saye-

sinde yorumsamacı yöntem analize dahil edilir. Dışsal bakış tarzında

açıklama basit gözlemcinin yaklaşımını esas alırken, içsel bakış tar-

zında ilgili sosyal grubun bir kuralı ortak davranış standardı olarak

kabul etmesi söz konusudur. Bir sosyal grubu dışarıdan gözlemleye-

rek orada davranışla ilgili belli düzenliliklerin varlığını saptayabilir-

siniz, ancak gideceğiniz yer bu kadardır. Kuralların, onları bizzat ha-

yatlarında kullanmakta olanlar için üstlendiği rol ise ancak, onların

gözüyle, içerden bakılarak anlaşılabilir. John Austin, Hart’a göre, içsel

bakış tarzını dışladığı için de hataya düşmüştür. Burası, Hart’ın gün-

delik dil felsefesi ile faillerin eylemlerine yükledikleri öznel anlamları

anlamaya çalışan yorumsamacı sosyal bilim yöntemini buluşturduğu

noktadır. Ortak pratik, böylece, hukukun varlığı için kurucu bir unsur

haline gelir.

Hart, dışsal bakış tarzının sosyal gerçekliği kavrayamayacağı ka-

nısındadır ve ona göre John Austin’in hukuk teorisinde yapılan bun-

dan ibarettir. Bu yolla ancak gerçekliğin çarpıtılmış bir biçimiyle kar-

şılaşırız. Gerçekliği olduğu haliyle kavrayabilmek için ise, gündelik

pratiğe içerden bakmak gerekecektir. Böylece, hukuk düzeninde, sıra-

dan vatandaşların genel itaatleri ile resmi görevlilerin ikincil kuralları

ortak davranış standardı olarak kabullenişlerinin birlikte bulundukla-

rı saptanır. Resmi görevlilerin ortak standardı, onların kuraldan sap-

mayı bir eleştiri nedeni olarak görmeleri anlamında “eleştirel” olarak

kabul edişleri sayesinde saptanacak bir durumdur.

Hart, 1957, s. 967-968