sayi115

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi ve İndirimsiz Müebbet Hapis Cezaları

4 Eylül 2014 tarihinde, Belçika aleyhine, indirimsiz müebbet habis

cezalarına ilişkin ve suçluların geri verilmesi konusunda önemli bir

karar daha verilmiştir. Bu karara göre, başvuranı, umut hakkına sahip

olmadan, infazı ölünceye kadar devam edecek müebbet hapis ceza-

sına çarptırılma riskine,

iade ederek

maruz bırakmak, Sözleşme’nin 3.

maddesine aykırılık oluşturur

. Belirtilmelidir ki, AİHS’nin 43 ve 44.

maddeleri uyarınca, bu karar da makalenin yazıldığı tarih itibari ile

henüz kesinleşmiş değildir.

Müebbet hapis cezalarının Sözleşme’nin 3. maddesine aykırı olup

olmadığına ilişkin AİHM içtihadını, bu konudaki temel karar olan

Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık

kararı öncesi ve sonrası ile suçlula-

rın iadesi hususunda ortaya çıkacak sorunlar şeklinde, üç ayrı başlık

altında incelemekte, konunun sistematikleştirilmesi açısından yarar

vardır.

a) Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık

Öncesi AİHM İçtihadı

Bir yetişkinin

müebbet hapis cezasına çarptırılması ve bu ceza-

nın infazının ölüm anına kadar sürmesi şeklinde ifade edilecek

indi-

rimsiz müebbet hapis cezasının (irreducible life sentence - peine de réclusion à

perptuité incompressible

) AİHS’nin 3. maddesine aykırı olup olmadığına

ilişkin başvurular, özellikle 1998 sonrasına rastlamaktadır

. Bilindi-

Trabelsi v. Belçika, no. 140/10, 4 Eylül 2014, §§ 84-139.

BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 37 a) hükmüne göre, işledikleri suçlar nede-

niyle 18 yaşından küçüklere idam cezası verilemeyeceği gibi, salıverme imkânı

olmayan müebbet hapis cezası da verilemez. Bu düzenleme, çocuklara karşı in-

dirimsiz müebbet hapis cezasına hükmedilemeyeceği hususundaki uluslararası

konsensüsü göstermektedir (Bk. Harkins ve Edwards v. Birleşik Krallık, yukarıda

belirtilen, § 139).

Müebbet hapis cezasının Sözleşme’nin 3. maddesi açısından sorun oluşturabile-

ceğine yönelik Sözleşme organları tarafından verilen kararlar için bk. Kotälla v.

Hollanda (Kom. kar.), no. 7994/77, 6 Mayıs 1978, D.R. 14, s. 238; Weeks c. Royau-

me-Uni (Kom. rap.), no. 9787/82, 7 Aralık 1984, § 72; Nivette v. Fransa (k.k.), no.

44190/98, 3 Temmuz 2001; Sawoniuk v. Birleşik Krallık (k.k.), no. 63716/00, 29

Mayıs 2001; Einhorn v. Fransa (k.k.), no. 71555/01, 16 Ekim 2001; Stanford v. Birle-

şik Krallık (k.k.), no. 73299/01, 12 Aralık 2002; Wynne v. Birleşik Krallık (k.k.), no.

67385/01, 22 Mayıs 2003; Partington v. Birleşik Krallık (k.k.), no. 58853/00, 26 Ha-

ziran 2003; Léger v. Fransa, no. 19324/02, 11 Nisan 2006; Garagin v. İtalya (k.k.),

no. 33290/07, 29 Nisan 2008. AİHM’ye göre, keyfi ya da [işlenen fiille orantılı ol-

mayan] abartılı şekilde ağır bir hapis cezası da bazı durumlarda Sözleşme açısın-

dan sorun oluşturabilir (Örnek olarak bk. V. v. Birleşik Krallık, [BD], no. 24888/94,

16 Aralık 1999, §§ 97-101). Görüldüğü üzere, İngiliz hukukunu ilgilendiren bir-