sayi115

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi ve İndirimsiz Müebbet Hapis Cezaları

Daire kararı ile mümkün olabilir. Bu durum, Büyük Daire kararlarının

doğasından kaynaklanmakta olup, AİHM’nin kurulduğu tarihten bu-

güne kadar son 55 yılda ortaya koyduğu yaklaşım dikkate alındığında,

genel eğilimin de bu yönde olduğu anlaşılacaktır. Mahkeme, içtihat

değişikliğine gittiği zaman, kural olarak bir önceki karardaki içtiha-

dından [temel hakları] daha koruyucu bir yaklaşım izlemektedir

AİHM,

Vinter ve Diğerleri

kararında, adam öldürme suçundan mü-

ebbet hapse mahkûm olmuş başvuranların, İngiltere ve Galler infaz

hukuku hükümleri gereği, “

sadece

ölümcül bir hastalığın son aşamasında

veya ciddi şekilde ihtiyaçlarını tek başına giderememe (ağır kapasitesizlik) du-

rumunda tahliye edilme şanslarının bulunması”

ve bu durumların dışın-

serbest kalma ümidi

olmadan

müebbet hapis cezasının ölünceye

kadar sürmesinin AİHS’nin 3. maddesini ihlal ettiğine hükmetmiştir.

Mahkeme’ye göre, “

müebbet [ya da ağırlaştırılmış müebbet] hapis ce-

zası ile cezalandırılan bir mahkûmun, [hükmedilen] cezanın bir gün gözden

geçirilerek serbest bırakılacağı ümidi olmadan, ölünceye kadar hürriyetinden

mahrum bırakılması, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. maddesini ihlal

eder

.” Bu açıdan, Sözleşme’ye taraf devletler, müebbet hapis cezasıyla

ilgili olarak,

de jure

de facto

hükümlüye “

serbest kalma ümidi sunmalı

”

(

prospect of release - espoir d’être libéré

) ve bu amaçla, infazın herhangi

bir aşamasında “cezanın yeniden gözden geçirilmesine” (

possibility of

review – possibilité de réexamen

) imkân veren bir sistem oluşturmalıdır

Müebbet hapis cezasının Sözleşme’nin 3. maddesi ile uyumlu olabil-

mesi için, bu iki şartın bir arada bulunması gerekir.

AİHM, cezanın yeniden gözden geçirilmesinin şekli (idarî veya

adlî) ve

zamanının

devletlerin takdirinde olan hususlar olduğunu ha-

Kamu görevlilerinin idare ile aralarında çıkan uyuşmazlıkların Sözleşme’nin 6.

maddesinde güvence altına alınan adil yargılanma hakkının kapsamına girip

girmediği hususundaki Mahkeme içtihatları bu duruma örnek olarak gösterile-

bilir. AİHM’nin bu konudaki son yaklaşımı Büyük Daire’nin 2007 yılında Fin-

landiya aleyhine verdiği kararda (Vilho Eskelinen ve Diğerleri v. Finlandiya, no.

63235/00, 19 Nisan 2007) ortaya konmuş olup, 2007 tarihli bu karar, Büyük Daire

tarafından 1999 yılında verilen Pellegrin v. Fransa (no. 28541/95, 8 Aralık 1999)

kararından daha koruyucu bir yaklaşımı yansıtmaktadır. Pellegrin kararı ise, 1999

öncesi verilen kararlara göre daha koruyucu niteliktedir (Bk. M. Öncü, La

fonc-

tion publique et l’article 6 de la Convention européenne des droits de l’homme,

Bruxelles, Bruylant/Nemesis, 2004, s. 31 vd.).

Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık [BD], yukarıda belirtilen, §§ 119-122; Murray

v. Hollanda, yukarıda belirtilen, § 56.