sayi115

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi ve İndirimsiz Müebbet Hapis Cezaları

AİHM açısından önemli olan, müebbet ya da ağırlaştırılmış müebbet

hapse mahkûm olan kişinin “

bir gün serbest kalacağı ümidi ile cezasını

çekmesidir; infazın herhangi bir aşamasında fiilen serbest kalması değil

”.

Sonuç olarak, hiçbir müebbet hapis mahkûmu,

“[ağırlaştırılmış]

müebbet hapis cezasının serbest kalma ümidi ile infaz edilmesi gerektiği

” şek-

linde tanımlanabilecek “umut hakkının” kapsamı dışında tutulmama-

lıdır.

c) Suçluların İadesi: 4 Eylül 2014 Tarihli

Trabelsi v. Belçika

Kararı

AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni “

Avrupa kamu düzeni

normu”

(

instrument of European public order - instrument de l’ordre public

européen

)

veya “

Avrupa kamu düzeninin anayasal belgesi”

(

a constitutional

instrument of European public order – un instrument constitutionnel de l’ordre

public européen)

olarak nitelendirmektedir. Sözleşme’nin kamu düze-

hapse mahkûm olmuş bir kişinin, en azından bir gün özgürlüğünü tekrar kaza-

nacağı şansı olmadan özgürlüğünden yoksun bırakılması, Anayasanın insan onu-

runu güvence altına alan hükmü (madde 1) ile uyumlu değildir” (Life Imprison-

ment case (lebenslange Freiheitsstrafe) of 21 June 1977, 45 BVerfGE 187. Kararın

İngilizce özeti ve yorumu için bk. P. Kommers, The Constitutional Jurisprudence

of the Federal Republic of Germany, Durham and London, Duke University Press,

1997, s. 306-313) (Vinter ve Diğerleri, § 69). Bu karara referansla AİHM de, umut

hakkı olmaksızın, infazı ölünceye kadar devam edecek müebbet hapis cezasının

insan onuruna aykırı olduğunu değerlendirmiştir (Vinter ve Diğerleri, § 113).

“Avrupa kamu düzeni normu” iç hukuktaki “kamu düzeni normu” ifadesinin

bir yansıması olarak kullanılmış olup, “toplum halinde birlikte yaşamanın temel

gerekleri” şeklinde de tanımlanabilir (F. Sudre, “Un instrument de l’ordre public

européen”, in F. Sudre, J.-P. Marguénaud, J. Andriantsimbazovina, A. Gouttenoi-

re ve M. Lavinet, Les grands arrêts de la Cour européenne des droits de l’homme,

Paris, PUF, 2009, s. 9 vd.).

Türkiye aleyhine verilen ilk karar da olan 23 Mart 1995 tarihli Loizidou v. Türkiye

kararında, Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni “Avrupa kamu düze-

ninin anayasal belgesi” veya “Avrupa kamu düzeni normu” olarak nitelendirmiş-

tir (Bu karar ilk itirazlara ilişkin olup [Loizidou v. Türkiye, no. 15318/89, 23 Mart

1995, §§ 75 ve 93], Mahkeme’nin bu konuda esasa [18 Aralık 1996 tarihli] ve taz-

minat taleplerine (28 Temmuz 1998 tarihli) ilişkin iki ayrı kararı daha vardır). 2001

yılında verilen Bankovic ve Diğerleri v. 17 NATO Üyesi [BD] (k.k.) (no. 52207/99,

12 Aralık 2001) kararında sadece “Avrupa kamu düzeni normu” (instrument de

l’ordre public européen) kavramı tercih edilmiş olmasına rağmen (§ 80), 2011

yılında Büyük Daire tarafından verilen Al-Skeini ve Diğerleri v. Birleşik Krallık

[BD] (no. 55721/07, 7 Temmuz 2011, § 141) kararında, Avrupa kamu düzeninin

anayasal belgesi ifadesi tekrar kullanılmıştır (Ayrıca bk. Savriddin Dzhurayev v.

Rusya, no. 71386/10, 25 Nisan 2013, § 213). “Avrupa kamu düzeninin anayasal