sayi115

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Mahkûmların Özel Hayatı

den sosyalleştirilmesi ve topluma kazandırılmasıdır.

Cezasının infazı

tamamlanmış mahkûmların, sosyal hayata hızlıca adapte olabilme-

leri, sosyal sorumluluk bilinci içinde suçtan uzak kalarak hayatlarını

sürdürebilmeleri ve sivil hayatta sağlıklı ilişkiler kurabilmeleri çağdaş

infaz rejiminin temel amacı haline gelmiştir. Bu bağlamda cezaevle-

rini bir tür tedavi merkezi olarak gören yeni eğilimler baz alındığın-

da, cezaevlerinin tutuklu ve hükümlülere bedensel ve zihinsel açıdan

olduğu kadar insan onuru açısından da saygınlık görecekleri yaşam

koşullarını sağlaması gerektiği düşünülecektir.

Ancak mahkûmların sosyalleştirilmesi amacını törpüleyen çeşit-

li etmenleri göz ardı etmemek gerekir. Öncelikle cezaevi ortamının

mahkûmları sosyal yaşama sağlıklı bireyler olarak yeniden entegre et-

mek için yeterince uygun olduğu söylenemez. Bu nedenle kişilerin öz-

gürlüklerini bağlayan yaptırımlara mümkün olduğunca az başvurul-

ması ve cezaevi koşullarının bireyleri yeniden topluma kazandırmaya

uygun etkin olanaklarla donatılması gerekmektedir.

Mahkûmların

sosyalleştirilmesi konusunda cezaevlerini zorlayan ikinci husus ise

yaşlılar, akıl hastaları ve uzun süreli hapis cezasına çarptırılmış veya

tahliye olanağı mümkün görünmeyen mahkûmlardır. Ağır hastalığı

bulunan yaşlılar tahliye edilip, akıl hastalarının ıslahı akıl hastane-

lerinde sağlanırken, uzun süre hapis cezasına mahkum edilenlerle

tahliye olanağı zayıf görünen ağır suçları işleyenlerin, sosyal hayata

geri dönme ihtimalleri düşük görüldüğü için, rehabilitasyon çalış-

malarından etkin şekilde faydalanmaları beklenemeyecektir. Kaybo-

lan bu etkinliğin sağlanabilmesi için bireyi hayata bağlanmaya mo-

tive eden bazı unsurların etkin şekilde kullanılması gerekmektedir.

Bir mahkûmun ailesi ve yakınlarıyla ilişki kurabilmesi, haberleşme

ve görüşme vasıtasıyla bu kişilerden soyutlanarak yaşamaya devam

etmesinin engellenmesi, içsel dünyasının gereklerine dönük belli bir

özgürlük alanına sahip olması ve ayrıca bir gün yeniden toplumsal ya-

şama geri dönebilme konusunda ümit beslemesi, erdemli ve sorumlu-

luk sahibi bir birey olarak topluma yeniden kazandırılmasında büyük

öneme sahiptir.

Veli Özer Özbek, s.16; Timur Demirbaş, İnfaz Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara,

2008, s.155

Reynaud Alain, Hapishanelerde İnsan Hakları, çev. İhsan Kuntbay, TODAİE

Yayınları, Ankara, 1992, s.21.

Veli Özer Özbek, s.17