sayi115

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Mahkûmların Özel Hayatı

haberleşme hakkı kapsamında ele almaktadır.

Bu durum aslında ha-

berleşme hakkının yanında dolaylı da olsa mahkûmlar hakkında bilgi

toplama kavramı içinde de ele alınabilir niteliktedir.

AİHM, haber-

leşme hakkına yönelik Sözleşme’nin 8. maddesinde yer alan sınırla-

maların yanında belli bazı sınırlama ölçütleri daha geliştirmiş ve bu

hakkın sınırlandırılmasına ilişkin hükümlerin mümkün mertebe dar

yorumlanması gerektiğini benimsemiştir.

Haberleşme hakkı, AİHM tarafından sadece mektupları değil tele-

fon ve teleks gibi araçlarla yapılan iletişimleri de kapsar şekilde geniş

yorumlanmaktadır. Bu kavram sözleşmenin yaşayan bir belge olarak

kabul edilip güncel şartlara uygun olarak yorumlanması ilkesiyle ör-

tüşür şekilde teknolojik gelişmeler ışığında sürekli revize edilebilmek-

tedir.

Haberleşme hakkının ihlal edildiği iddiasıyla herhangi bir

mahkûm tarafından yapılan başvuruyu inceleyen AİHM, 8. maddeye

ilişkin yaptığı değerlendirmelerde uyguladığı genel kriterleri bu tür-

den başvurularda da uygulamaktadır. Buna göre Mahkeme üç aşamalı

bir inceleme yapar. Yaptığı incelemede Mahkeme öncelikle şikâyet ko-

nusu olay ve işlemin haberleşme hakkına dâhil olup olmadığını, yani

hükmün

“

uygulanabilirliğini” saptamakta, bu soruya olumlu yanıt

alınması halinde, söz konusu işlem ya da alınan önlemin bir “müda-

hale” teşkil edip etmediğini araştırmakta ve bir müdahalenin varlığı-

nı tespit ettiğinde ise bu müdahalenin 2. fıkra bağlamında “meşruluk

kazanıp kazanmadığını”

incelemek suretiyle sonuca varmaktadır.

Müdahalenin meşruluğunu incelerken, alınan kısıtlayıcı önlemin “ön-

görülebilirliği”, “güdülen amacın meşruluğu” ve şikâyet konusu mü-

dahalenin “demokratik bir toplumda gerekliliği” araştırılmaktadır.

Ursula Kilkelly, Özel Hayata ve Aile Hayatına Saygı Gösterilmesi Hakkı, İnsan

Hakları El Kitapları, No.1, s.19 vd.

Sultan Üzeltürk, 1982 Anayasası ve İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesine Göre

Özel Hayatın Gizliliği Hakkı, Beta Yayınları, İstanbul, 2004, s.209

Abdülkadir Kaya, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında İletişimin

Dinlenmesi ve Teknik İzleme”, Yargı Dünyası, Sayı. 129, s. 15

Gülay Aslan Öncü, “Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı, İnsan Hakları

Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa”, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kap-

samında Bir İnceleme (Editör; Sibel İnceoğlu), Şen Matbaa, Ankara, 2013, s.320

Şeref Gözübüyük , Feyyaz Gölcüklü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve

Uygulaması, Turhan Kitapevi, Ankara 2011, s.341