sayi115

Kıdem Tazminatına Hak Kazanabilmek için Öngörülen Koşullar

432

Söz konusu haklardan biri de, kıdem tazminatıdır. Kıdem tazminatı

ülkemizde 1950’li yıllardan itibaren tartışılmaya başlanmıştır. İşçiye

yapılan kıdem tazminatı ödemesinin kimi işverenin rekabet etme gü-

cünü zayıflattığı kimi işvereninse işyerini kapatmaya neden olması

dolayısıyla, işverenler tarafından bu tazminatın yürürlükten kaldırıl-

ması talep edilmiştir. İşçi sendikaları ise bunun aksine, dünya gene-

linde oldukça yaygın olan ve işçinin işvereni yanında çalışma süresi

boyunca yıpranmasının karşılığı olarak işçiye ödenen kıdem tazmi-

natının uygulama alanının genişlemesi için büyük bir mücadele ver-

mişlerdir.

Kıdem tazminatı; Yargıtay’ın, “işverene ait işyeri ya da işyerlerin-

de belli bir süre çalışmış olan işçinin, işini kaybetmesi halinde, işinde

yıpranması ve yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve işyerine

sağladığı katkı göz önüne alınarak, geçmiş hizmetlerine karşılık olmak

üzere, kanuni esaslar dahilinde işverence işçiye verilen toplu para”

olarak tanımladığı bir tazminat türüdür. Başka bir tanıma göre ise bu

tazminat türü, hizmet sözleşmesi belirli hallerde sona eren işçiye (veya

mirasçılarına) duruma göre aynı veya farklı işverenler nezdindeki

hizmet süreleri dikkate alınarak ödenmesi gereken bir paradır”

. Bu

tazminat türünün hukuki niteliğinin ne olduğu hususunda bir görüş

birliği maalesef yoktur. Öğretide bu tazminat türünün var oluş sebe-

binin işçinin geleceğini teminat altına alma amacı olduğundan, boşta

kalma için ödenen ücret, işsizlik sigortası, ikramiye vs. niteliği olduğu

savunanlar vardır. Oysaki kıdem tazminatı ileride de ele alacağımız

üzere, işçiye işyerinde çalıştığı süre de yıpranmasının ve işverenine

sadakatinin ödülüdür. Kanaatimizce bu özelliği dolayısıyla kıdem taz-

minatı; kendine özgü bir tazminat türüdür.

B. Tarihçesi ve Dünyada Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatının tarihçesine bakıldığında; bu tazminat türü

ilk defa Fransa’da ortaya çıkmıştır. Buna göre, “Fransa’da fabrikada

işinden başarıyla ayrılan işçilere ayrılırken işveren tarafından bir ar-

mağan olarak verilmeye başlanmış”

ve daha sonraları toplu iş sözleş-

Şahin Çil; İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukuna İlişkin Sorunlar ve Çözüm

Önerileri, İstanbul 2009, s.322

Ercan Akyiğit; İş Hukuku, Ankara 2003, s.224

Faruk Andaç; İş Hukuku, Ankara 2006, s.99