sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Ömer ÖMEROĞLU

6) Ölçülülük İlkesine Uyulması Koşulu:

Ölçülülük ilkesine uygun hareket edilmesi neredeyse tüm tedbir-

lerin ortalama koşuludur. Bu koşul şüpheli ve sanığın fizik kimliği-

nin tespiti konusunda da aranmalıdır. Ölçülülük koşulunun sağlanıp

sağlanmadığının belirlenebilmesi için öncelikle elde edilecek yarar ile

verilebilecek zarar arasında bir değerlendirme yapılmalıdır

. Veril-

mesi muhtemel zarar, elde edilecek yarardan çok fazla ise ölçülülük

koşulunun gerçekleşmediği kabul edilmelidir. Zarar ve fayda neye

göre belirlenecektir? Düşüncemizce değerlendirme öncelikle muhake-

me hukukunun amaçları açısından yapılmalıdır. Örneğin zamanaşı-

mının oldukça yakın olduğu bir dava dosyasında sanığın fizik kimlik

tespiti için geçecek sürenin, davayı zaman aşımına uğratacağı açıkça

görülüyorsa, kesin olarak söylememekle birlikte, fizik kimlik tespiti-

nin ölçülülük koşuluna uygun kullanılmadığı değerlendirilebilecektir.

Diğer bir değerlendirme şüpheli ve sanığın beden ve sağlık bütünlü-

ğü açısından yapılmalıdır. Cilt kanserine yakalanmış birinin parmak,

ya da avuç izinin alınması tedavi sürecini aksatacak ya da olanaksız

kılacaksa, ölçülülük ilkesi fizik kimlik tespiti yaptırılmamasını gerek-

tirebilecektir. Soruşturulması şikayet koşuluna bağlı bir suçun şüphe-

lisi hakkında, şikayet bulunmuyor olmasına rağmen fizik kimliğinin

tespiti ölçülü bulunmayabilecektir. Yine, bilgisayar ortamında saçsız

ve sakalsız fotoğrafları elde edilebilecek kişinin, saçları ve sakallarını

keserek fotoğrafını almak, ölçülü olmayabilecektir. Ölçülülük koşulu

her olayın özelliğine göre belirlenmelidir.

7) İnsanlık Onuruna Uygun Davranılması Koşulu:

Her tedbirin insanlık onuruna uygun biçimde kullanılması gere-

kir. Fizik kimliğin tespiti de insanlık onuruna uygun biçimde yapıl-

malıdır. AİHM Jalloh/Almanya kararında, uyuşturucu madde şüphe-

lisine kusturucu madde verilerek, suç konusu maddelere ulaşılmasını,

ölçülülük ilkesine aykırı bulmuş olduğu gibi, bu tür bir müdahalenin

insan onurunu zedeleyici nitelikte olduğuna hükmetmiştir. Mahkeme-

ye göre somut olayda, delillere, bunların doğal yollarla çıkmasını bek-

Özge Apiş, “Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli/Sanığın Beden Muayenesi

ve Vücudundan Örnek Alınması”,

Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuki

Araştırmalar Dergisi

, İstanbul 2012, C:18, S: 1.s.280.