129 / 449
Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret ve Sivil İtaatsizlik
128
Her tür karşı çıkışın ve reddedişin politik bir nitelik veya anlam ta-
şıdığını iddia etmek mümkün görünmemektedir. Bir yandan toplum-
sal ve politik bir dönüşümü amaçlayan ve meşru olmayan bir yasa veya
uygulamayı reddeden kişiler bulunabilirken, diğer yandan tamamen
kişisel çıkarları doğrultusunda yasayı ihlal eden/tanımayan kişilere
de rastlanılabilir
64
. Bu konuda Enoch’un vermiş olduğu bir örnek açık-
layıcı olacaktır: Buna göre, Guantanamo’da görevlendirilen bir Ameri-
kan subayının iki tür itaatsizlik biçimini sergilemesi de mümkündür.
İlkinde, ülkesinin uyguladığı cezalandırma sistemini insan haklarına
aykırı bularak verilen emirlere uymama yönünde davranabilir. Bu ita-
atsizlik biçiminde asker ülkesinin politikasını eleştirmekte ve değiş-
mesi yönünde politik bir eylem başlatmaktadır. İkinci tür itaatsizlik
eyleminde ise El-Kaide üyelerine uygulanan işkencenin kendi ahlâki
prensiplerine aykırı olduğunu belirterek Ada’da görevlendirilmemesi-
ni talep edebilir. Devletin uygulamasını değiştirmeye çalışmak gibi bir
eylemi hatta düşüncesi yoktur, söz konusu olan kendi iç dünyasıdır
65
.
Örnekten de anlaşılabileceği üzere, iki kavram arasındaki farkı itaatsi-
zin saiki, onu güdüleyen sebepler ile açıklamak mümkündür
66
.
Görüldüğü üzere, vicdani ret – sivil itaatsizlik ayrımı ya da bir-
likteliği pek çok düşünür tarafından farklı yorumlanmaktadır. “İtaat-
sizlik sözcüğünün geniş kapsamı ve kullanımında gelenekselliğinden
doğan anlamsal kesinlik”
67
nedeniyle vicdani ret de dahil, konuya
ilişkin kavramları içerecek biçimde düşünülmesi gerektiği savunula-
bilir. Ya da; “vicdani reddin daha belirgin, hedefi sınırlı, talebi açıkça
öngörülebilir ve konusunun da genel olarak haksız olan yasa ya da
hükümet politikası değil, sadece militarizm ile ilgili adil olmayan ya-
salar ve politikalar olduğu belirtilmek suretiyle, sivil itaatsizlik genel
başlık, vicdani ret onun bir alt başlığı veya sivil itaatsizlik bir bütün,
vicdani ret onun molekülü kabul edilebilir”
68
. Vicdani ret ve sivil ita-
atsizlik arasında kimi durumlarda böyle bir ilişkinin söz konusu oldu-
ğu yadsınamaz, ancak en sağlıklı çözüme, iki kavram arasındaki ilişki
değerlendirilirken vicdani reddin farklı boyut ve kategorileri olduğu
hatırlanarak ulaşılabileceği düşünülmektedir.
64
Başkır- Erdem, s.62.
65
Enoch, s.236-237.
66
Sagi-Shapira, s.188.
67
Ökçesiz, s. 105.
68
Sağlam, s. 262.