131 / 449
Zorunlu Askerlik Hizmetine Karşı Vicdani Ret ve Sivil İtaatsizlik
130
dan kaldırılmasıdır; bu sorun da vicdani ret talebinde bulunan kişinin
askere gitmemesi ile çözülmeyecektir. Toplumun genelinin bu fikri
desteklemesi ve bu şekilde gerçekleştirilecek büyük çaptaki hareket
ile devletin şiddet temelli politikasını terk etmesi amaçlanmaktadır.
Vicdani redde, reddeden kişi hizmet zorunluluğunun doğrudan mu-
hatabıdır, sivil itaatsizlikte ise adil olmadığı düşünülen bir uygulama,
ya da yasanın doğrudan muhatabı olmak gerekmemektedir. Vietnam
Savaşının sona ermesini bu şekilde açıklamak mümkündür. Zorunlu
askerlik hizmetine karşı yürütülen geniş çaplı direniş, Amerikan kuv-
vetlerinin Güneydoğu Asya’dan çekilmesinin ve 1973 yılında zorunlu
askerlik hizmetinin kaldırılmasının nedenlerinden biridir. Bu savaş
sırasında yürütülen ret hareketinin başarısı, özellikle Vietnam’da sa-
vaşan askerlerin annelerinin de desteğiyle kamuoyunca bilinmesi ve
savaşın savunulabilir hiçbir yanı kalmadığı, haksız olduğu inancının
toplum içinde ciddi boyutlara ulaşması
69
ile mümkün olmuştur. Bu
örnek de göstermektedir ki, bazı vicdani ret biçimleri öznel yapıları
itibariyle çok tipik birer vicdani ret örneği olduğu halde, bazı ret bi-
çimleri tamamen politik ve genelleştirilebilir nitelikte olup birer sivil
itaatsizlik örneğidir.
Yukarıda yazılanlar ışığında Türkiye’deki vicdani ret eylemlerinin
birer sivil itaatsizlik örneği olup olmadığı incelendiğinde Türkiye’de
retçiliğin genel olarak antimilitarist bakış açısı çerçevesinde şekillen-
diği görülmektedir. “Her türlü otoriteye, tahakküm ilişkisine, emir
alıp vermeye ve şiddete karşı”, “milliyetsiz, ülkesiz, devletsiz, savaşsız,
adil ve özgür bir dünya için”, “militarist aygıtın ve devletin işlediği
hiçbir suça ortak olmamak adına” yapılan vicdani ret açıklamaların-
da
70
vurgulanan başlıca değer antimilitarizmdir. Türkiye’deki kadın
vicdani retçilerin ret eylemlerini de bu çerçevede anlamlandırmak ge-
rekir
71
. Bir Kürt olarak Türk ordusunda yer almayı reddeden, çözüm
sürecinin askere gitmemek ile güçlenebileceğini savunan Kürt vicdani
retçilerin
72
ve yine İslam inancı nedeniyle, lâik niteliği olan bir ordu-
69
Bkz. Rawls, s. 382.
70
Yapılan vicdani ret açıklamalarının metinleri için bkz. “Vicdani Ret Açıklamala-
rı”,
http://www.savaskarsitlari.org/,erişim tarihi: 30.04.2014.
71
Altınay, s.357.
72
Kürt Ret Hareketi Deklarasyonu için bkz.
www.savaskarsitlari.org., erişim tari-
hi:30.04.2014.