TBB Dergisi 116.Sayı

TBB Dergisi 2016 (116)

Dilan MIZRAK

123

redden bahsetmek yanlış olmayacaktır. Bu iddiaya II. Dünya Savaşı

sırasında, Nazi Almanyasındaki durum örnek gösterilebilir

. Vicda-

ni reddin daha önce verilen; ‘inançlar ya da bir takım ahlâki, politik

değerler nedeniyle askerlik hizmetine karşı çıkmak’ şeklindeki tanımı

da; Speck’in gri ret olarak tabir ettiği durumu içeriyor görünmektedir.

Kişi, vicdanının talimatları gereği askerlik yapamayacak olmakla be-

raber, açık bir karşı çıkışı göze alamıyor olabilir. Vicdani ret şeklinde

bir hakkın tanınmadığı ve hatta böyle bir talebin ciddi yaptırımlara

maruz bıraktığı bir ülkede, sayılan biçimler de itaatsizlik olarak adlan-

dırılabilir. Ancak, vicdani reddi bu biçimlerden ayırmamak da yan-

lış olacaktır, çünkü vicdani ret eyleminde retçi, eyleminin hukuki ve

politik sonuçlarına katlanmakta, devlet otoritesine açık bir karşı çıkış

sergilemektedir.

3. Sivil

İtaatsizlik ve

Vicdani Ret

Vicdan, kişinin kendi davranışları üzerindeki sorumluluğu ile

ilgilidir ve bir değer yargısı içermektedir

. Bir kişi, vicdani kanaati

doğrultusunda gerçekleştirdiği herhangi bir eyleminde, konu ile ilgili

bilgisine, olayı kavrayış biçimine göre kusursuz sayılabilecek bir doğ-

ruya, toplumsal kabul edilebilirliği olan bir doğruya ya da tamamen

öznel bir doğruya uygun davranabilmektedir. Ancak mesele şudur ki,

sayılan her bir doğruya ulaşma biçimi de esasen subjektif nitelik taşı-

masına rağmen, varılan sonuç toplumsal bir doğru ya da pozitif hu-

kukun öngördüğü bir düzenleme ile çelişmediği takdirde kabul gör-

mekte, aksi halde reddedilmektedir. Kişinin, vicdani sorumluluğu ile

bu tür kabuller arasında yapacağı tercihte yalnız kalması, ciddi yap-

tırımlar ile karşılaşması veya yaşadığı süre boyunca kişisel bir ıstırap

çekmesi söz konusu olabilmektedir.

Sivil itaatsizlik edimlerinin vicdani kararlardan kaynaklandığını

belirten Ökçesiz’e göre, “Bu güdülenme, bütün bilinçli insan edimle-

rinde olduğu gibi, tinsel-ruhsal bir çerçevede vicdan ile sıkı ilişki içeri-

sinde oluşacaktır. Sivil itaatsiz, normalde kendini yasayla bağlı olarak

Bröckling, s. 342-343.

Vicdan konusunda daha ayrıntılı bilgi için bkz. Bernard Wand, “The Content and

Function of Conscience”,

The Journal of Philosophy

, 1961, vol: 58, no.24, November

23,, s.765-772. Ayrıca bkz. Flynn, s. 3-24.