134 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Dilan MIZRAK
133
kişi eyleminin gerekçesi ve ortaya sunuluş biçimi bakımından destek-
lendiği takdirde geniş halk yığınlarını etkileyebilecek, mevcut yasa ya
da ordu içindeki haksız uygulamaya son verebilecektir. Bu şekilde bir
vicdani ret eyleminin sivil itaatsizlik niteliğine bürünebilmesi müm-
kün olduğu gibi, askerliğin reddi doğuşundan itibaren sivil itaatsizlik
biçiminde de gerçekleşebilir. Vicdani ret her durumda sivil itaatsizlik
değildir. Bir devlet mevzuatında vicdani ret hakkını tanımışsa tanıdığı
sınırlarda gerçekleştirilen bir vicdani ret eylemi sivil itaatsizlik olmaz,
zira böyle bir eylem yasaldır, oysa sivil itaatsizlik yasa dışı bir eylem-
dir. Yine, dini inancı şiddetsizlik emreden kişi askerlik yapamıyorsa
bu politik bir eylem olmaz, oysa sivil itaatsizlik hükümet politikasını,
bir uygulamayı, yasayı hedef alan politik bir eylemdir. Kişinin vicda-
nının emirlerine uygun hareket ettiği durumlar her halde toplumca
bilinmez. Kişi bazı hallerde vicdani ret talebinde bulunurken bunu
gizli tutmaya çalışır, oysa sivil itaatsizlik ne kadar çok kişice bilinir ve
haklı bulunursa başarılı olma imkânı o derece artar.
Kısacası, vicdani ret bir sivil itaatsizlik örneği midir sorusuna ce-
vap verebilmenin yolu, vicdani reddin farklı kategorileri olduğunun
bilinmesi ile mümkündür. Vicdani ret; saik, kapsam ve yetkili organ-
larla işbirliğinin derecesine göre farklılaşmaktadır. Bu farklı katego-
riler çerçevesinde de bir vicdani ret eylemi tamamen öznel, apolitik
ve gizli olabileceği gibi tipik bir sivil itaatsizlik örneğine dönüşmesi
mümkündür.
Kaynakça
Altınay Ayşe Gül, “Militarizm”, Kavram Sözlüğü I: Söylem ve Gerçek, Ed. Fikret Baş-
kaya, Özgür Üniversite Kitaplığı, Maki Basın Yayın, Ankara, 2007.
Başkır Ünsal Doğan - Erdem Erdinç, “Sivil İtaatsizlik Eylemi Olarak Türkiye’de Vic-
dani Ret: Bir Yurttaşlık Talebi”,
Toplum ve Bilim Dergisi
, 2012, sayı 124, s.61-84.
Bove Jose- Luneau Gilles, Sivil İtaatsizliğe Çağrı,
İletişim Yay., İstanbul, 2006.
Bröckling Ulrich, Disiplin: Askeri İtaat Üretmenin Sosyolojisi ve Tarihi, Çeviren: Vey-
sel Atayman, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2001.
Cohen Carl, Civil Disobedience: Conscience, Tactics and The Law, Columbia Univer-
sity Press, New York and London, 1971.
Enoch David, “Some Arguments Against Conscientious Objection and Civil Disobe-
dience Refuted”, Israel Law Review, 2002, vol.36, no.3, s.227-253.
Flynn Eileen P, My Country Right or Wrong? : Selective Conscientious Objection In
The Nuclear Age, Loyola University Press, Chicago, 1985.