130 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Dilan MIZRAK
129
Kişinin vicdanen reddetmesine neden olan saikler, redde götü-
ren kanaatlerin kapsamı, yetkili organlar ile işbirliğinin derecesi daha
önce anlatıldığı üzere farklılık arz etmektedir. Örneğin, salt mensup
olduğu mezhebin emirleri doğrultusunda askerlik hizmetini yerine
getiremeyeceğini bildiren bir retçi itaatsiz ise de, askerliğe ilişkin ya-
saların adilliği ile ilgili bir sorunu yoktur. Bu kişinin tek düşüncesi
iç dünyasına, inancına uygun hareket etmektir. Hâl böyle olunca da
kamuoyunun vicdanına seslenme, eyleminin haklılığı konusunda baş-
kalarını ikna etme düşüncesi yoktur. Gerçekleştirdiği eylemin yasaya
uygun ya da yasa dışı olmasının bu kişi için bir önemi yoktur. Kaldı
ki bugün için demokratik pek çok ülkede dini inanca dayanan vic-
dani ret biçimleri yasalarla tanınmıştır. Bu durumda dini gerekçeye
dayanarak vicdani ret talebinde bulunma yasal bir eylem olacaktır.
Başat unsurlarından biri yasa dışılık ve aleniyet olan sivil itaatsizlik
eyleminin bu tür vicdani ret ile örtüşmesi söz konusu olamaz. Oysa
politik altyapısı olan ret biçimlerini birer sivil itaatsizlik örneği olarak
değerlendirmek yanlış olmaz. Belli bir savaşa, belli bir operasyona,
kullanılmakta olan silahlara karşı çıkılarak askerlik hizmetini reddet-
me, ya da vatandaşı olunan devletin ordusunda; etnik, dini, ırksal ve
benzeri nedenlerle görev yapmayı reddetme eğer bu reddetme eylemi
kamuya açık bir biçimde ve şiddet içermeksizin gerçekleşiyorsa, hü-
kümetin izlediği politikanın ya da askerlik mevzuatının adil olmadığı
yönünde kamu vicdanına seslenebiliyorsa sivil itaatsizlik hareketine
evrilebilmektedir. Aynı biçimde belli savaşların değil, savaşın karşıt-
lığı olan antimilitarizm anlayışını temel alan vicdani ret hareketinde
de savaşa ya da barış halindeki bir ülkenin ordusuna katılmak redde-
dilmektedir. Dolayısıyla antimilitarist bakış açısıyla başlatılan vicdani
ret hareketi de doğrudan politik bir nitelik taşımakta, bu doğrultuda
eylemin dayandığı felsefi altyapıya ek olarak gerçekleştirilme biçimi,
sonuçlarına katlanma, eylemin sürekliliği, topluma seslenme niteliği
de sivil itaatsizlik şekline bürünmesine neden olmaktadır. Vicdani
reddi sadece dini temele dayanıyorsa yasal kabul eden ülkeler ve diğer
biçimlerini de kabul etmekle birlikte alternatif hizmet yükümlülüğü
öngören devletlerde gerçekleştirilen antimilitarist vicdani ret hare-
ketlerinin sivil itaatsizlik kabul edilmesinin nedeni, antimilitarist bir
vicdani retçinin vicdani ret talebi kabul edilse dahi eylemine devam
edecek olmasıdır. Antimilitarist ret hareketinin amacı şiddetin orta-