126 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Dilan MIZRAK
125
belirten Rawls da, sivil itaatsizliği vicdani redden ayırır ve iki kavram
arasındaki temel bazı farklılıkları şu şekilde ortaya koyar: “Her şeyden
önce vicdani ret, ortak adalet duygusuna seslenen bir yapı teşkil et-
mez. Yasal bir emre vicdani nedenler ile itaat etmeyecek kişi toplumun
bu konudaki kanaatine müracaat etmemektedir, dolayısıyla vicdani
ret için kamusal bir eylem denilemez”
48
.
Yine, vicdani retçiler, sivil itaatsizlik eylemini gerçekleştiren kişi-
lere göre daha iyimserdirler; çünkü yasaları, hükümet politikasını de-
ğiştirmek gibi bir beklentileri yoktur. Ayrıca, vicdani ret eylemi mutla-
ka politik bir altyapıya dayanmamaktadır. Dini bakış açısı ya da farklı
ilkeler vicdani retçiye yol gösterebilmektedir. Sivil itaatsizlik ise, kamu
vicdanına çağrı niteliğinde olduğu için politik bir yapıdadır
49
.
Rawls’a göre, vicdani ret eylemi kişisel sebepler neticesinde haya-
ta geçmektedir ve evrensel gerekçeler ile haklılığı savunulamaz. “Bir
retçi; dini, ahlaki veya şahsi değerlerine aykırı emirlere uygun hareket
etmeyi reddeder. Reddin amacı, sistemi veya yasayı değiştirmek değil,
kişinin kendi masumiyetini ve ahlâksal bütünlüğünü korumaktır”
50
.
Bu düşüncenin tersine denilebilecek bir görüşü savunan Walzer’e
göre ise vicdani retçi evrensel ahlaki ilkelere dayanmaktadır ve bu il-
keler bir devletin yasalarından daha büyük bir güce sahiptir. Evrensel
bir zorunluluğa dayandığı düşüncesinde olan retçi haklı bulunması
gerektiğini düşünmektedir. Yani, Walzer’de vicdani ilkeler genelleşti-
rilebilecek ilkelerdir
51
.
Vicdani ret ve sivil itaatsizlik konusunda yukarıdaki görüşleri sa-
vunan Rawls, mesele askerlik hizmetine geldiğinde farklı bir yorum
yapmaktadır. Rawls zorunlu askerlik hizmetinin yurttaşların sivil
haklarına açık bir müdahale olduğunu kabul etmektedir, ancak ona
göre vicdani ret her durumda başvurulabilecek bir eylem değildir.
Amaç adile yakın bir toplumda yurttaşların güvenliği ve özgürlük-
lerinin korunması ise yurttaşlar ülkenin güvenliği ve sahip oldukları
özgürlüklerin korunması için askere gitmekle yükümlüdür. Rawls’a
48
Rawls s.369.
49
Rawls, s.369-370.
50
Avi Sagi - Ron Shapira, “Civil Disobedience and Conscientious Objection”, Israel
Law Review, 2002, vol.36, no.3, s. 184-185.
51
Walzer’in görüşleri için bkz. Sagi-Shapira, s. 184.