128 / 449
TBB Dergisi 2016 (116)
Dilan MIZRAK
127
çıkma ortak kararıyla bir araya gelen örgütlü bir azınlık”
58
söz konu-
sudur. Arendt, vicdani gerekçelerle başlatılan bir eylem ile sivil ita-
atsizlik arasında mutlaka bir ayrım yapmak gerektiğini belirttikten
sonra, vicdanın apolitik ve bir o kadar da subjektif olduğunu savunur.
Vicdani reddi “iyi insan” ve “ahlâk”, sivil itaatsizliği ise “iyi yurttaş”
ve “politika” kavramları ile aynı kategoride değerlendiren Arendt’e
göre, vicdani ret eyleminde kişi, kendisine karşı bir sorumluluğu ol-
duğu hissiyle, ahlaki kanaatleri çerçevesinde davranmakta, kendisi ile
çelişkiye düşmemek amacını taşımaktadır. Vicdani ret, özü itibariyle
bireysel nitelik taşımaktadır, oysa sivil itaatsizlik eylemi, eylemin ger-
çekleştiği sistem, muhatabı olan hükümetin politikaları ile yakın bir
ilişki içindedir
59
.
Enoch’a göre ise, tamolarak bir ayrıma gitmekmümkün değilse de,
esas meselenin şu olduğu söylenilebilir: Vicdani retçilerin motivasyo-
nu yapı itibariyle egosantriktir. İnandıkları bir değere karşı gelmeleri-
ne sebep olacak bir uygulamaya karşı olmak amaçtır. Sivil itaatsizlikte
ise amaç politik anlamda bir fark yaratmaktır. Yasanın ihlâlini meşru
kılacak nitelik ve derecede bir görüş birliğinin ardından hükümetin
uygulamakta olduğu siyaseti değiştirmek hedeflenir
60
. Bu nedenledir
ki, sivil itaatsizlerin amacı tipik olarak eylemlerini kamuya açık sergi-
lemektir. Oysa vicdani retçiler genel olarak, karşılaşmaları muhtemel
tepkilerden çekindikleri için eylemlerini gizli tutmaya çalışırlar
61
. Bu
itibarla, genel kanı, devletlerin vicdani ret eylemlerini tolere etmesi-
zira bu eylem kişinin en derin görüşleri ve yaşam şekli ile ilgilidir-
ancak sivil itaatsizlik eylemlerinde aynı ahlâki gerekçeye dayanılarak
hoşgörü beklenmemesidir; çünkü bu eylemde itaatsizliğin nedeni içsel
bir inanış değildir, çoğunluğu ilgilendiren bir adaletsizliktir ve genel-
leştirilebilir
62
. Sagi ve Shapira’ya göre de, vicdani retçilerin dayandığı
felsefi ilkeler evrensel ahlâki karakterde olup devletin yasasının üs-
tündedir, bu nedenle vicdani retçiye hak verilmesi daha kolaydır
63
.
58
Arendt, s. 82.
59
Bkz. Arendt, s.81-86.
60
Enoch, David. (2002). Some Arguments Against Conscientious Objection and Ci-
vil Disobedience Refuted. Israel Law Review, vol.36, no.3,, s.229.
61
Enoch, s.229.
62
Enoch, s.231-232.
63
Sagi-Shapira, s.185.