347 / 449
Hukuksal Açıdan Çocuk ve Genç İşçiliği
346
Bu alanlar; madencilik ve maden çıkarımı; imalat; inşaat; elektrik, gaz
ve su; temizlik hizmetleri; ulaştırma, depolama ve haberleşme; düzen-
li olarak ücretli işçi istihdam etmeyen ve yerel tüketim amacıyla üre-
tim yapan küçük ölçekli aile işletmeleri hariç ticari amaçlı üretimde
bulunan diğer tarım işletmeleri ve plantasyonlardır. O halde belirtilen
bu alanlar açısından Sözleşme hükümlerinin uygulanmayacağının
öngörülmesi –az gelişmiş ülkeler için dahi- mümkün değildir
34
.
Sözleşmenin bir diğer istisna düzenlemesi “hafif işlere” ilişkin-
dir. Bu düzenlemeye göre, 13-15 arası yaşlardaki kişilerin, sağlıklarına
veya gelişmelerine zarar vermesi ihtimali bulunmayan ve okula de-
vamlarını, yetkili makamın onayladığı mesleğe yöneltme veya mesleki
eğitim programlarına katılmalarını veya derslerden yararlanmalarını
engellememek koşuluyla hafif işlerde çalışmalarına veya istihdamları-
na izin verilebilecektir
35
(m.7). O halde maddede öngörülen koşulları
taşıyan “hafif işler”de asgari çalışma yaşı 13’e kadar düşürülebilecektir.
Ayrıca yine aynı maddede, en az 15 yaşında olmak koşulu ile zorunlu
eğitimlerini tamamlamamış kişilerin belirtilen koşulları taşıyan hafif
işlerde çalışmasına izin verilebileceği de hükme bağlanmıştır.
B. Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Uluslararası Programı
(International Programme on the Elimination of Child Labour
(IPEC)
ILO tarafından 1992 yılında uygulamaya konulan “Çocuk İşçili-
ğinin Önlenmesi Uluslararası Programı”nın amacı kısa ve orta-uzun
vadede olmak üzere iki doğrultuda belirlenmiştir. Buna göre progra-
mın uzun vadeli amacı çocuk çalışmasının sona erdirilmesi, kısa ve
orta vadeli hedefi ise çocukların çalışma koşullarının iyileştirilmesi ve
34
Sözleşmenin 4. ve 5. maddeleri arasında bir ayrım yapılması gerekmektedir. 4.
madde, bazımesleklerin kapsamdışında bırakılmasına izin verirken; 5. madde bazı
ekonomik sektörlerin tümüyle kapsam dışında bırakılabileceğini öngörmüştür.
İkisi arasındaki ayrıma göre, 4. maddenin hem gelişmiş hem gelişmemiş tüm
üye devletler için uygulama alanı olmasına rağmen, 5. madde sadece az gelişmiş
ülkeler için uygulanabilecek bir maddedir (Mavunga, a.g.e., 137).
35
Söz konusu düzenlemede “hafif iş” in net bir tanımı verilmemiştir. Bu durum
üye devletlere kendi koşullarına uygun bir biçimde düzenleme yapmak
hususunda esneklik sağlamaktadır. Nitekim bu konuda yapılacak tanım, ülkenin
içinde bulunduğu çevresel, kültürel, sosyal, siyasal ve ekonomik koşullardan
etkilenecektir (Mavunga, 138-139).